Đây có phải là thời điểm hoàn hảo để các ngân hàng trung ương phát hành tiền kỹ thuật số?
Trong nhiều tuần qua, sự bùng phát của đại dịch Covid-19 trên toàn cầu đã gây thiệt hại nặng nề cho các nền kinh tế trên thế giới, khiến nhiều doanh nghiệp phải đóng cửa, người lao động mất việc làm và triển vọng tăng trưởng kinh tế giảm mạnh. Theo Bloomberg, nền kinh tế toàn cầu đã chính thức bước vào một cuộc đại suy thoái bắt đầu từ tháng 3.
Để thích ứng với những điều kiện khó khăn này, các chính phủ trên toàn thế giới đã bắt đầu sử dụng các biện pháp kích thích mạnh mẽ, từ các gói hỗ trợ trực tiếp cho người dân đến những thông báo cắt giảm lãi suất khẩn cấp trong nỗ lực làm dịu sự suy thoái và đẩy nhanh quá trình phục hồi.
Cho đến lúc này, rất nhiều người mới đặt ra câu hỏi rằng nếu như nền kinh tế đang sử dụng các loại tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (Central Bank Digital Currency – CBDCs) thì nhà hoạch định chính sách có thể đưa ra quyết định sáng suốt hơn hay không?. Bởi lẽ bằng cách khai thác các loại tiền kỹ thuật số này, các quan chức chính phủ có thể có khả năng hiểu rõ hơn về các hoạt động kinh doanh chính của quốc gia, ví dụ như nơi các giao dịch đang diễn ra và ngành nào đang thu hút đầu tư. Thông tin này có thể giúp họ xác định chính xác các ngành công nghiệp cần hỗ trợ nhất và cũng giúp đánh giá dễ dàng hơn kết quả của bất kỳ chính sách kích thích nào.
Tiềm năng “không thể phủ nhận” của CBDC
John Iadeluca, nhà sáng lập và giám đốc điều hành của quỹ đa chiến lược Banz Capital, nhấn mạnh các lợi ích mà CBDC mang lại, mô tả tiềm năng của nó là “không thể phủ nhận”, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế sụp đổ do virus Covid-19.
“Các nhà hoạch định chính sách và công dân Mỹ cũng nhìn thấy những gói kích thích đang phải đối mặt với những rào cản lớn, và điều này có thể được giải quyết thông qua CBDC. Sở thuế vụ Hoa Kỳ (IRS) gần đây đã bắt đầu gửi những tấm séc hỗ trợ này cho công dân Mỹ, nhưng theo lịch trình của Ủy ban lập pháp, việc phân phát chúng có thể mất tới 20 tuần. Sự chậm trễ này có thể sẽ được loại bỏ nếu sử dụng đồng CBDC”, Iadeluca nhận định.
Lợi thế mà CBDC đem lại là do loại tiền kỹ thuật số này có thể cung cấp cho người dùng quyền truy cập nhanh chóng vào tài khoản thanh toán thông qua hệ thống tiền tệ bảo mật mà người dân và doanh nghiệp được mở trực tiếp tại ngân hàng trung ương.
Theo Matthew, đồng sáng lập và là giám đốc điều hành của nền tảng quản lý tài sản kỹ thuật số Stack, ngoài việc giảm bớt việc phân phối những gói hỗ trợ do được truyền tải trực tiếp tới mỗi người dân, việc ban hành CBDC cũng sẽ mở ra cơ hội cho các sáng kiến chính sách tiền tệ mới như những “gói tiếp tế” cho người dân để kích thích chi tiêu.
Kích thích theo ngành cụ thể
Xa hơn nữa, việc sử dụng CBDC có khả năng thực hiện các hành động chính sách nhằm kích thích các ngành cụ thể đạt hiệu quả hơn.
“Gần đây, một lượng vốn lớn đã chảy ra khỏi ngành du lịch Mỹ, nhanh hơn những gì mà nền kinh tế này có thể theo dõi, dẫn đến một khoản cứu trợ trị giá 25 tỷ USD. Tuy nhiên, với CBDC, hầu như tất cả các giao dịch đều được mã hoá bằng ‘zero-knowledge encryption’ (kiểu mã hoá mà các nhà cung cấp dịch vụ không biết những dữ liệu người dùng lưu trữ trên máy chủ của họ), cho phép sự riêng tư và chính xác đến mức có thể phân loại và tính toán hiệu ứng domino từ những sự kiện chẳng hạn như sự sụp đổ của ngành hàng không”, ông Iadeluca lưu ý.
Cân nhắc về quyền riêng tư
Mặc dù đem lại khá nhiều những lợi ích tiềm năng nói trên, một số chuyên gia về tiền kỹ thuật số đã đưa ra những cảnh báo nghiêm trọng về tác động tiêu cực mà CBDC có thể gây ra đối với quyền riêng tư của doanh nghiệp và người tiêu dùng.
“Vì các đồng CBDC nhất thiết phải có mạng lưới kiểm soát tập trung, điều này sẽ cung cấp cho các ngân hàng trung ương quyền truy cập vào một lượng dữ liệu chưa từng có đối với các giao dịch của cá nhân và doanh nghiệp”, theo Jake Yocom-Piatt, người sáng lập và kiêm giám đốc điều hành của dự án đồng tiền điện tử Decred.
“Trong khi có những khía cạnh tích cực về vấn đề này, ví dụ như việc tính toán và đo lường chính xác hơn lượng tín dụng đưa ra nền kinh tế khi cần thiết, thì cũng kéo theo vô số những điều tiêu cực về quyền riêng tư”, ông Jake nói.
Jesse Proudman, Giám đốc điều hành của quỹ phòng hộ tiền điện tử Strix Leviathan, cũng cân nhắc rằng trong khi các đồng CBDC có lợi thế về tốc độ giao dịch và tính minh bạch, những lợi ích đó đi kèm với chi phí của quyền riêng tư.
“Việc sử dụng CBDC trên diện rộng để kích thích tài khóa sẽ chuyển dữ liệu chi tiêu của người tiêu dùng ra khỏi tay các công ty tư nhân, đưa lên các sổ cái công khai và sẽ được chính quyền trung ương theo dõi chặt chẽ”.
Proudman cho rằng ở thời điểm hiện tại quyền riêng tư vẫn còn chưa được đảm bảo, thì tình hình sẽ còn tồi tệ hơn rất nhiều nếu các ngân hàng trung ương bắt đầu phát hành tiền pháp định của riêng họ. Có một sự khác biệt rất lớn đối với nguồn dữ liệu giao dịch mà các công ty tư nhân nắm giữ so với dữ liệu giao dịch nằm trong sổ cái do chính phủ giám sát, trong đó mỗi tài khoản đều có thể nhận dạng rõ ràng đối với một công dân, ông Proudman lưu ý.
Hiện tại, một số quốc gia đã bắt đầu tiến hành các thử nghiệm đồng CBDC trong một số ngành cụ thể. Tiên phong trong vấn đề này là Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC), trong tháng 5 này, các nhân viên làm việc trong hệ thống nhà nước tại 4 địa phương ở Trung Quốc sẽ bắt đầu thí điểm nhận lương bằng đồng Nhân dân tệ điện tử. Bước đi quan trọng này sẽ là tiền đề để Trung Quốc trở thành nền kinh tế lớn đầu tiên trên thế giới có ngân hàng trung ương chính thức phát hành tiền điện tử có chủ quyền trong tương lai, hoàn toàn khác với đồng Bitcoin “không biên giới”.
Các ngân hàng trung ương khác như Riksbank của Thụy Điển cũng đang nghiên cứu phát hành đồng tiền kỹ thuật số mang tên e-krona; Uruguay đã thực hiện một chương trình thí điểm có tên là e-Peso; Ngân hàng Dự trữ Nam Phi đang nghiên cứu tính khả thi của tiền kỹ thuật số; Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ đang hợp tác với sàn giao dịch chứng khoán SIX để phát triển một đồng tiền kỹ thuật số phục vụ cho việc giao dịch và thanh toán giữa các thành viên của thị trường tài chính.
Tất cả những điều cần biết về đồng tiền kỹ thuật số DCEP của Trung Quốc
Hệ thống DCEP hỗ trợ các giao dịch thanh toán ngay cả khi không có kết nối internet. Chức năng “chạm” cho phép hai người dùng chỉ cần chạm điện thoại vào nhau là đã có thể thực hiện giao dịch chuyển tiền.
Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) gần như đang ở những bước cuối cùng trong giai đoạn thử nghiệm trước khi đi vào sử dụng chính thức đồng nhân dân tệ kỹ thuật số có chủ quyền – Digital Currency/Electronic Payments (DCEP). Đồng tiền này sẽ được sử dụng để mô phỏng các hoạt động ngân hàng hàng ngày bao gồm thanh toán, gửi tiền và rút tiền từ các ví điện tử.
Cơ chế lưu hành và quản lý đồng DCEP như thế nào?
Đồng DCEP hoạt động trên cơ chế điều hành 2 lớp. Lớp thứ nhất, PBOC sẽ phát hành và thu hồi đồng tiền thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại. Lớp thứ hai, các ngân hàng thương mại sẽ chịu trách nhiệm cho việc phân bổ đồng DCEP đến công chúng. Một điểm đáng chú ý là đồng DCEP đại diện cho tiền trong lưu thông (M0), chứ không phải tiền gửi không kỳ hạn (M1) mà các ngân hàng thương mại thường sử dụng để cho vay lại các công ty và hộ gia đình.
Theo SCMP, người tiêu dùng và doanh nghiệp sẽ tải ví điện tử về điện thoại di động của mình và nạp tiền điện tử DCEP từ tài khoản của họ tại các ngân hàng. Sau đó, họ có thể sử dụng DCEP để thanh toán hoặc nhận tiền từ bất kỳ ai có ví điện tử, giống như việc sử dụng tiền mặt thông thường. Tiền từ tài khoản ngân hàng liên kết sẽ được chuyển đổi thành tiền kỹ thuật số trên cơ sở một đổi một.
Không giống như các nền tảng thanh toán trực tuyến khác đã được sử dụng phổ biến ở Trung Quốc, bao gồm cả Alipay của Ant Financial và WeChat Pay của Tencent, hệ thống DCEP hỗ trợ các giao dịch thanh toán ngay cả khi không có kết nối internet. Chức năng “chạm” cho phép hai người dùng chỉ cần chạm điện thoại vào nhau là đã có thể thực hiện giao dịch chuyển tiền.
Tại sao Trung Quốc muốn có đồng tiền kỹ thuật số của riêng mình?
Phiên bản đồng tiền kỹ thuật số có chủ quyền của Trung Quốc được thiết lập để “cách mạng hóa” khả năng của các cơ quan quản lý trong việc giám sát kỹ lưỡng hệ thống tài chính và thanh toán của quốc gia vì các quan chức sẽ có được nhiều quyền lực hơn để theo dõi cách sử dụng tiền của công dân.
Xu Yuan, một nhà nghiên cứu cao cấp của Trung tâm nghiên cứu tài chính kỹ thuật số của Đại học Bắc Kinh cho biết, khi mọi hoạt động kinh doanh và tài chính được giao dịch trực tuyến, cấu trúc tín dụng của toàn xã hội trở nên dễ xác định hơn. Theo đó, thông tin dòng tiền và dữ liệu tín dụng được lưu trữ trên cơ sở dữ liệu có thể được truy xuất bất cứ lúc nào, đóng vai trò quan trọng trong việc lưu giữ hồ sơ kỹ thuật số và giám sát đối với các công dân đã thực hiện hành vi rửa tiền, trốn thuế hoặc các hành vi phạm tội khác có liên quan.
Đại dịch Covid-19 cũng có thể là chất xúc tác để tăng tốc việc thanh toán không dùng tiền mặt vì lo ngại tiền giấy có thể khiến virus Covid-19 lây lan. Nhận thức về các tiêu chuẩn vệ sinh và chi phí liên quan đến việc phát hành tiền giấy cũng có thể được cải thiện khi áp dụng các loại tiền kỹ thuật số.
Sự ra mắt tiền kỹ thuật số của Trung Quốc cũng phù hợp với chính sách của nước này trong mục tiêu quốc tế hóa đồng nhân dân tệ và cải thiện tình trạng tiền dự trữ nếu đồng DCEP được sử dụng trong các hoạt động thanh toán xuyên biên giới. So với tiền giấy, nhân dân tệ kỹ thuật số cũng sẽ giảm chi phí giao dịch cho các doanh nghiệp và người dân ở các quốc gia khác.
Trung Quốc đã lên kế hoạch cho đồng tiền kỹ thuật số có chủ quyền từ khi nào?
PBOC bắt đầu đưa ra khái niệm về một loại tiền kỹ thuật số của quốc gia vào năm 2014 trước sự thành công của các nền tảng thương mại điện tử là Alibaba, Tencent và Yahoo. Năm 2019, giao dịch qua điện thoại di động đạt 347 nghìn tỷ nhân dân tệ (49 nghìn tỷ USD), với cứ mỗi 5 giao dịch thì có đến 4 giao dịch được thực hiện qua điện thoại di động.
Viện nghiên cứu tiền tệ kỹ thuật số của PBOC, phụ trách phát triển và thử nghiệm tiền kỹ thuật số, được thành lập vào năm 2017, cũng đã mời các ngân hàng thương mại nhà nước lớn và các tổ chức có ảnh hưởng khác để hỗ trợ trong việc thiết kế hệ thống DCEP.
Đồng DCEP của Trung Quốc khác gì với những loại tiền điện tử như Bitcoin?
Hơn nữa, đồng DCEP được quản lý riêng bởi PBOC theo một hệ thống tập trung, hoàn toàn trái ngược với hầu hết các hình thức tiền điện tử khác, chẳng hạn như Bitcoin, hoạt động dưới một mạng máy tính công cộng, phi tập trung dựa trên nền tảng blockchain hoặc công nghệ sổ cái phân tán, tồn tại ngoài tầm kiểm soát của cơ quan trung ương.
Hệ thống DCEP không sử dụng công nghệ blockchain, tăng cường sự hiện diện của PBOC trong hệ thống tài chính và nguy cơ can thiệp chính trị. Về mặt lý thuyết, quyền lực lớn hơn được trao cho PBOC bởi DCEP sẽ cho phép ngân hàng trung ương có quyền kiểm soát nhiều hơn đối với tổng khối lượng cung tiền trong nền kinh tế.
Mặc dù vậy, DCEP hoạt động thông qua một hệ điều hành hai lớp. PBOC phát hành DCEP cho các ngân hàng thương mại mà không sử dụng blockchain, nhưng các ngân hàng và các cơ quan khác được phép sử dụng công nghệ để phân phối đồng DCEP cho người dân. Theo các nhà phân tích, điều này sẽ khiến cho các thông tin về hoạt động kinh doanh được tạo ra nhiều hơn, giúp PBOC duy trì sự ổn định của giá trị đồng nhân dân tệ và điều chỉnh chu kỳ bùng nổ và phá sản của hoạt động kinh tế hiệu quả hơn, giảm thiểu rủi ro bong bóng tín dụng trong hệ thống tài chính.
Khi nào đồng DCEP được đưa vào sử dụng rộng rãi?
Hiện tại, Trung Quốc vẫn chưa công bố thời điểm chính thức ra mắt đồng DCEP, nhưng nhiều suy đoán cho rằng đồng tiền này sẽ được cung cấp cho công chúng trong năm 2020.
Những hình ảnh đầu tiên về đồng tiền kỹ thuật số của Trung Quốc xuất hiện vào giữa tháng 4 năm nay khi ảnh chụp màn hình của phiên bản thử nghiệm do Ngân hàng Nông nghiệp nước này phát triển bị rò rỉ trên mạng xã hội.
Các thử nghiệm thanh toán bằng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số cũng đã bắt đầu thực hiện từ đầu tháng 5/2020 tại bốn thành phố bao gồm Thâm Quyến, Tô Châu, Thành Đô và tân khu Hùng An – nơi Trung Quốc hướng đến phát triển thành “thành phố thông minh”, sau đó sẽ được mở rộng thành các chương trình thí điểm tại các địa điểm cho Thế vận hội mùa đông 2022 ở Bắc Kinh và Hà Bắc.
Trước mắt, đồng DCEP sẽ được dùng để thanh toán cho các phương tiện giao thông công cộng, hoạt động mua sắm thực phẩm và một số hoạt động bán lẻ khác. Ngoài ra, các thành viên của Đảng Cộng sản cũng sẽ được phép trả phí thành viên bằng nhân dân tệ kỹ thuật số với một ngân hàng nhà nước được chỉ định. Tại Tô Châu, đồng nhân dân tệ kỹ thuật số được sử dụng để trả một nửa trợ cấp đi lại cho công chức.
Đồng DCEP đem lại những gì?
Citic Securities ước tính quy mô của đồng DCEP có thể đạt 1 nghìn tỷ nhân dân tệ (140 tỷ USD) trong những năm tới, tương đương với việc số hóa khoảng một phần tám lượng tiền mặt đang lưu thông trong nền kinh tế nước này. Trong khi đó, tổng vốn hóa thị trường của tiền điện tử, bao gồm cả Bitcoin, là khoảng 200 tỷ USD.
Xu Yuan, một nhà nghiên cứu cao cấp của Trung tâm nghiên cứu tài chính kỹ thuật số của Đại học Bắc Kinh cho biết sau khi hoàn thành thử nghiệm nội bộ, đồng nhân dân tệ kỹ thuật số có thể dần được mở rộng để thanh toán tiền lương nhân viên tại các cơ quan chính phủ lớn, các tổ chức hành chính và cả các doanh nghiệp nhà nước. Trong tương lai, người dùng có thể được cung cấp tùy chọn sử dụng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số để thực hiện gửi tiền lãi và đầu tư vào các sản phẩm quản lý tài sản.
Ông Xu Yuan nói thêm rằng khi Trung Quốc trở thành một xã hội không tiền mặt, nhu cầu về máy ATM trong tương lai cũng sẽ không còn nữa, và toàn bộ các hoạt động tài chính và kinh doanh sẽ trải qua những thay đổi lớn. Những người trẻ tuổi, quen thuộc hơn với việc sử dụng các thiết bị di động, cũng được dự đoán sẽ dẫn đầu trong việc sử dụng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số.
Trong khi đó, Nouriel Roubini, giáo sư kinh tế tại Trường Kinh doanh Stern của Đại học New York thì bày tỏ lo ngại rằng đồng tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành có thể sẽ phá vỡ hệ thống kinh doanh ngân hàng truyền thống hiện nay là sử dụng tiền gửi để mở rộng các khoản vay. Bởi lẽ các cá nhân và doanh nghiệp nếu sử dụng ngày càng nhiều ví kỹ thuật số của ngân hàng trung ương để thanh toán thì sẽ ít phát sinh giao dịch với các ngân hàng thương mại, có thể dẫn đến sự biến mất của các khoản tiền gửi, và do đó làm giảm khả năng cho vay của các ngân hàng thương mại.
Tham khảo: South China Morning Post
Thái Bích Phương – ICTVietNam
Tiền ảo sẽ đảo lộn thế giới thật
Trong tuần qua, Trung Quốc đã bắt đầu thí điểm tiền tệ kỹ thuật số mới ở bốn thành phố lớn, trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới phát hành tiền ảo từ chính ngân hàng trung ương.
 |
| Ảnh: Fintech News |
Động thái này đã được Trung Quốc chuẩn bị suốt một thời gian dài và những thành phố sẽ đóng vai trò “ném đá dò đường” là Thâm Quyến, Tô Châu, Thành Đô và tân khu Hùng An ở phía nam Bắc Kinh, nơi dự kiến tổ chức Olympic mùa đông 2022, với mỗi nơi được phân công phân nhiệm riêng.
Nhật báo tiếng Anh của nhà nước China Daily nói bước đầu, loại tiền tệ mới sẽ được sử dụng để trả lương cho một số công nhân viên chức. Sina News thì cho biết tiền này được dùng để trợ giá cho vận tải công cộng ở Tô Châu, còn ở Hùng An sẽ là các thử nghiệm tập trung vào dịch vụ ăn uống và bán lẻ.
Một số tin tức còn nói các doanh nghiệp tư nhân, bao gồm McDonald’s và Starbucks, đã đồng ý tham gia thử nghiệm, dù báo Anh The Guardian dẫn một tuyên bố từ Starbucks phủ nhận điều đó (McDonald’s từ chối trả lời).
Nhiều kỳ vọng
Các nền tảng thanh toán điện tử thật ra không những không mới, mà đã trở thành một phần đời sống thường nhật ở Trung Quốc từ lâu, qua hai ứng dụng áp đảo hiện giờ là Alipay (thuộc Ant Financial của Tập đoàn Alibaba) và WeChat Pay (Tencent). Khác biệt ở đây là các ứng dụng trên không thay thế tiền tệ hiện tại, mà chỉ là giải pháp thanh toán bổ sung.
Xu Yuan (Từ Viễn) – giáo sư ở Viện Tài chính điện tử, Đại học Bắc Kinh – nói với Đài truyền hình trung ương Trung Quốc CCTV: “Từ góc nhìn của người sử dụng sẽ không có gì thay đổi nhiều, nhưng từ góc nhìn quản lý nhà nước của ngân hàng trung ương với các hình thức tài chính, thanh toán, kinh doanh và quản trị xã hội… trong tương lai, sự thay đổi này là lớn nhất từ trước tới nay”.
Bản tin CCTV ngày 17-4 dẫn lời Viện Nghiên cứu tiền tệ số thuộc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC, ngân hàng trung ương nước này), nơi phát triển loại tiền mới, nói nghiên cứu và phát triển tiền nhân dân tệ kỹ thuật số đang “tiến bước vững chắc” và việc sửa lỗi vặt đã gần hoàn thành.
Dù không nói ra, đó có vẻ là một cuộc đua ngấm ngầm của Nhà nước Trung Quốc, sau khi mạng xã hội lớn nhất toàn cầu nhưng không hiện diện tại Trung Quốc, Facebook, tuyên bố vào tháng 6-2019 là họ định ra mắt tiền tệ ảo tên gọi Libra.
Công nghệ tiền mã hóa và những tính toán như Libra đã làm xuất hiện một khái niệm mới: “chủ quyền tiền tệ số”, trong đó đồng tiền ảo phải gắn giá trị với tiền thật của quốc gia, phát hành qua ngân hàng nhà nước.
Trung Quốc đã chuẩn bị cho điều này ít nhất là sáu năm qua, bởi chính quyền nước này có quá nhiều được mất phải tính toán trong đầu tư cho tiền số, mà nhìn rộng hơn là những ngụ ý địa chính trị sâu sắc.
“Một đồng tiền số đảm bảo chủ quyền quốc gia là một giải pháp thay thế hữu hiệu hệ thống thanh toán bằng đôla Mỹ hiện giờ và làm giảm nhẹ tác động của bất cứ lệnh trừng phạt hay đe dọa loại trừ nào với một quốc gia hay một công ty – China Daily viết trong một bài bình luận tuần trước – Nó cũng tạo điều kiện cho sự hội nhập toàn cầu vào các thị trường tiền tệ và làm giảm rủi ro đứt gãy vì lý do chính trị”, tức là hệ thống tiền ảo sẽ không chỉ giúp việc quản lý tiện lợi hơn, nó có thể là vũ khí hữu hiệu giúp Trung Quốc vượt qua các rào cản, lệnh trừng phạt hay những đòn tấn công kinh tế của Mỹ trong tương lai, hoặc giúp những doanh nghiệp Trung Quốc bị Mỹ đưa vào sổ đen – như trong vụ lùm xùm Huawei hiện tại – vẫn đảm bảo được chuỗi cung ứng, thanh toán và vận hành.
Vận hành thực tế
Việc suy giảm sử dụng tiền mặt là một thực tế không thể tránh khỏi và sẽ còn tăng tốc trong bối cảnh nền kinh tế số hiện tại. Những gì Trung Quốc đang làm không nằm ngoài xu thế đó. Trong hệ thống vừa ra mắt, người dùng sẽ tải về ứng dụng ví điện tử được PBOC cấp phép.
Ví này được liên kết với một thẻ ngân hàng và họ có thể bắt đầu chi trả hoặc nhận tiền nhân dân tệ kỹ thuật số qua điện thoại di động, cũng như giao dịch với một máy ATM hay người dùng khác.
Điều đặc biệt: không giống Alipay hay WeChat Pay, hệ thống mới hỗ trợ thanh toán mà không cần kết nối Internet. Tính năng “chạm và chạm” của ứng dụng mới cho phép người dùng đơn giản chạm hai thiết bị di động của họ vào nhau để thực hiện giao dịch. “Nhiều năm sau nhìn lại, hai sự kiện định nghĩa năm 2020 sẽ là đại dịch virus corona và tiền kỹ thuật số [của Trung Quốc]”, giáo sư Xu bình luận.
Khi ngày càng nhiều giao dịch thanh toán và tài chính được chuyển lên mạng, thông tin về dòng tiền mặt và dữ liệu tín dụng sẽ được tổng hợp thành một cơ sở dữ liệu lớn, tạo ra cấu trúc tín dụng chính xác cho cả xã hội. Những ngụ ý của điều đó với sự điều phối chính sách tài khóa, tiền tệ và cả chính sách phát triển kinh tế – xã hội của một quốc gia là không thể lường hết, cả về phương pháp, phương tiện và hiệu ứng, theo lời giáo sư Xu.
Lấy ví dụ, trong một xã hội mà hệ thống tiền số đã vận hành đầy đủ, lần đầu tiên trong lịch sử, cơ quan quản lý nhà nước sẽ có thể kiểm tra dữ liệu thanh toán trên thời gian thực, qua đó theo dấu dòng tiền của mọi công dân có dấu hiệu rửa tiền, trốn thuế và các tội phạm tài chính khác.
Báo chí biết tới nỗ lực xây dựng hệ thống tiền ảo này của PBOC ít ra là từ năm 2014, sau thành công của các trang thương mại điện tử Alibaba, Tencent và Baidu ở Trung Quốc. Giao dịch thanh toán trên điện thoại di động tại nước này đã đạt giá trị 347.000 tỉ nhân dân tệ (49.000 tỉ đôla Mỹ) vào năm 2019, chiếm 4/5 tổng số lượng giao dịch.
Viện Nghiên cứu tiền tệ số của PBOC ra mắt năm 2017, với sự góp mặt của năm ngân hàng thương mại có vốn nhà nước lớn và nhiều định chế học thuật quan trọng.
Tiền điện tử mới của Trung Quốc được quản trị hoàn toàn dưới quyền PBOC trong một hệ thống tập trung, điều hoàn toàn đối lập với hầu hết các hình thức tiền mã hóa hiện giờ, vốn được thiết kế để phân tán quyền lực kiểm soát tiền tệ khỏi tay chính quyền. Các loại tiền ảo thông dụng hiện nay, như bitcoin, hoạt động trong một mạng máy tính chung, phi tập trung hóa, dựa trên công nghệ chuỗi khối hay sổ cái phân tán (distributed ledger).
Nhưng các loại tiền này đang đối mặt với nhiều chỉ trích vì được sử dụng cho các hoạt động bất hợp pháp, và biến động giá cả quá lớn khiến nó trở thành tài sản đầu cơ tài chính nhiều hơn là một công cụ giao dịch.
Trong hệ thống tiền mới của Trung Quốc, PBOC sẽ phát hành tiền ảo cho các ngân hàng thương mại và các tổ chức khác mà không sử dụng công nghệ chuỗi khối, dù các đơn vị “cấp hai” của PBOC sau đó có thể sử dụng công nghệ đấy để phân phát tiền điện tử cho công chúng.
Nouriel Roubini – giáo sư kinh tế học tại Trường Kinh doanh Stern, Đại học New York – cho rằng vấn đề chính với loại tiền mới là chúng sẽ gây xáo trộn cho hệ thống ngân hàng truyền thống. Các cá nhân và doanh nghiệp sử dụng ví điện tử của PBOC càng nhiều sẽ càng làm giảm giao dịch với các ngân hàng thương mại, có thể dẫn tới làm biến mất những khoản tiền gửi tiết kiệm, kéo theo là sự xóa sổ dịch vụ ngân hàng truyền thống.
Giáo sư Xu bình luận thêm nếu sự chuyển dịch sang tiền số suôn sẻ, nhu cầu với máy ATM trong tương lai cũng sẽ bị nghi ngờ và toàn bộ hệ thống tài chính đã vận hành lâu nay sẽ buộc phải thay đổi khi các công dân Trung Quốc hoàn toàn có thể mở tài khoản tiền gửi, nhận lãi suất và đầu tư các tài sản tài chính… chỉ hoàn toàn bằng tiền điện tử.
| Báo cáo của Ngân hàng Thế giới tháng 4-2020 tựa đề “Những khía cạnh thanh toán của tài chính dung nạp trong thời đại tài chính số” cho thấy 20% trong số 66 ngân hàng trung ương được hỏi cho biết họ nhiều khả năng phát hành tiền ảo trong vòng sáu năm tới. Tiền kỹ thuật số là một công cụ lý tưởng với nhiều nhà nước. Ngoài việc có được dữ liệu, trên lý thuyết, nếu cả xã hội dùng tiền số thì hiệu năng thu thuế của chính quyền có thể lên tới 100%, và đó chỉ là một trong rất nhiều ví dụ về sự đảo lộn của tương lai. Nó cũng cho phép nhà chức trách lần theo từng xu đã được chi tiêu, chẳng hạn để trả lời các câu hỏi kiểu như: Liệu tiền hỗ trợ chống dịch COVID-19 có tới được đúng nơi, với đúng người? Nó cũng có triển vọng giúp việc thanh toán và giao dịch thương mại quốc tế trở nên đơn giản hơn nhiều. Nhưng đi kèm tất nhiên là những rủi ro không kém: sự can thiệp quá sâu của nhà nước vào đời sống riêng tư của công dân, khi câu sáo ngữ “Thò tay vào túi tiền người khác” không còn là để ví von. |
CHIÊU VĂN – TuoiTreCuoiTuan
