Chúng ta đang sống trong thời buổi mà chỉ cần bị ho nhẹ, sụt sịt hay mất khứu giác là giật mình tự hỏi phải chăng mình đã nhiễm COVID-19. Sợ bị nhiễm COVID-19, tiếng Anh là coronaphobia, là một dạng rối loạn lo âu bệnh tật. Nghiên cứu cho thấy điều này liên quan đến việc sợ bị nhiễm bệnh, tử vong và cả phong tỏa.
Tập thể dục, yoga tại nhà vừa giúp tăng cường sức khỏe vừa có tác dụng giảm lo lắng. Ảnh: Getty Image
Quá sợ bệnh cũng là bệnh
Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ định nghĩa ám ảnh (phobia) là một chứng rối loạn lo âu đặc trưng bởi sự sợ hãi dai dẳng, quá mức, phi thực tế với một đồ vật, con người, động vật, hoạt động hoặc tình huống. Chứng ám ảnh này khiến người ta tránh xa những tác nhân gây ra nỗi sợ và khi không thể tránh được, sẽ gây ra lo lắng và đau khổ cho họ.
Với hơn 211 triệu ca và 4,4 triệu người chết trên thế giới (trang web thống kê worldometers.info ngày 22-8) cùng những hậu quả nghiêm trọng về kinh tế – xã hội ở quy mô toàn cầu, đại dịch COVID-19 là sự kiện đau buồn và gây ra chứng coronaphobia.
Nghiên cứu về coronaphobia trên Thư viện Quốc gia Hoa Kỳ về y khoa chỉ ra rất nhiều yếu tố có thể là tác nhân gây ám ảnh liên quan đến bệnh COVID-19.
Sự thiếu chắc chắn về nguồn gốc của virus và dịch bệnh là một trong số đó. Những câu hỏi còn bỏ ngỏ về nguồn gốc của virus, thời gian ủ bệnh, tác động của các biến thể mới, sống chung với dịch thế nào… khiến nhiều người lo lắng. Căn bệnh cũng khiến tương lai khó đoán, bấp bênh hơn.
Quá tải bệnh viện làm sứt mẻ niềm tin của người dân vào hệ thống y tế. Tin tức về việc các lãnh đạo thế giới, người nổi tiếng nhiễm bệnh làm tăng cảm giác vô vọng, lo lắng.
Đó mới là các yếu tố kích hoạt tâm trạng lo lắng. Khi chúng ta sợ COVID-19, các phản ứng về sinh lý, nhận thức và hành vi của cơ thể sẽ góp phần củng cố sự sợ hãi. Về sinh lý, nỗi lo lắng thường trực về việc bị nhiễm COVID-19 làm tim ta đập thình thịch, run, khó thở, chóng mặt, thay đổi cảm giác với đồ ăn, khó ngủ.
Về nhận thức: sợ mắc bệnh khiến ta liên tục giả định các tình huống xấu: Tôi có thể chết nếu bị mắc COVID-19; tôi không thể đi làm, sẽ thất nghiệp; gia đình tôi có nguy cơ cao, họ có thể chết…
Những suy nghĩ này lại tiếp tục kích hoạt các cảm xúc như buồn bã, tội lỗi, tức giận. Vì sợ bị nhiễm bệnh, người lo lắng thái quá sẽ tránh các nguy cơ nhiễm bệnh. Nếu không thể tránh được, khi phải sử dụng phương tiện giao thông công cộng, chạm vào các bề mặt, đến nơi công cộng, nơi đông người… họ đều rất sợ hãi.
Họ sợ gặp người khác, lạm dụng các hành vi an toàn liên quan đến sức khỏe (như rửa tay). Để tự trấn an, họ liên tục kiểm tra các chỉ số sức khỏe để xác nhận mình không có bệnh: kiểm tra khứu giác, vị giác, đo thân nhiệt… Nhưng các hành động này “nuôi dưỡng” sự sợ hãi chứ không giúp họ yên tâm hơn.
Ông Gordon Asmundson – giáo sư tâm lý học tại Đại học Regina (Canada), đồng tác giả cuốn It’s Not All in Your Head: How Worrying about Your Health Could Be Making You Sick – And What You Can Do about It – lý giải vì sao “bệnh tưởng” có thể làm chúng ta “bệnh thiệt” cho biết:
“Khi xảy ra dịch bệnh như COVID-19, người lo lắng thái quá về sức khỏe có thể bị ám thị rằng các cơn đau cơ sau khi tập thể dục hoặc một cơn ho là dấu hiệu bị nhiễm COVID-19. Điều này khiến họ lo lắng hơn, có dấu hiệu bị căng thẳng”.
Lo lắng về bệnh tật, như COVID-19, ở mức độ nào đó là có lợi, là động lực để chúng ta có những hành vi bảo vệ sức khỏe: đeo khẩu trang, tránh nơi đông người, thường xuyên rửa tay… nhưng lo lắng quá mức là lợi bất cập hại.
Steven Taylor, nhà tâm lý học lâm sàng tại Đại học British Columbia (Canada), cho biết: “Người lo lắng về sức khỏe quá mức thường xuyên kiểm tra huyết áp, thân nhiệt. Họ có nhu cầu đi hết bác sĩ nọ đến bác sĩ kia về một vấn đề sức khỏe. Họ lật tung Internet để tìm hiểu các triệu chứng của mình”.
Mà “bác sĩ Google”, theo giáo sư Taylor, có thể đưa ra những chẩn đoán gây hoang mang, “sau khi đọc thông tin trên Internet, họ có thể còn sợ hãi hơn”.
Lo lắng thái quá có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, nhất là khi tâm trí ta luôn ám ảnh với suy nghĩ nếu mình bị bệnh thì sao, làm tim đập nhanh hơn, thở gấp, gây đau đầu, đau bụng… Nó thậm chí khiến ta mất tập trung, gây bi quan, không còn khả năng tận hưởng các hoạt động vui vẻ bình thường, làm suy giảm chất lượng cuộc sống.
“Khi sự lo lắng và tưởng tượng về bệnh tật không tương xứng với rủi ro thực tế, hoặc khi nó cản trở khả năng làm những công việc bình thường như học hành hay chăm sóc gia đình, đó là vấn đề cần giải quyết” – nhà tâm lý Bufka nói.
Hãy đi khám với bác sĩ chuyên khoa thay vì tìm kiếm thông tin trên Google. Ảnh: Reuters
Cách tự xử nỗi lo
Dù lo lắng thái quá về bệnh tật làm phiền cuộc sống của chúng ta, tin vui là chúng ta có thể tự khắc phục hoặc nhờ sự trợ giúp của chuyên gia. Sau đây là lời khuyên của các chuyên gia:
Kiên trì lối sống lành mạnh
Ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, kết nối với người khác (nếu không gặp mặt thì gọi điện, nhắn tin…) và thể dục thường xuyên. Mặc dù những người bị chứng rối loạn lo âu bệnh tật nghiêm trọng có thể không muốn tập thể dục vì nó khiến họ mệt thêm, hãy cố gắng tập chút ít khi có thể.
Theo giáo sư Taylor, “sự sa sút về thể chất diễn ra rất nhanh, có thể gây ra các triệu chứng đáng lo ngại khác như nhịp tim tăng hoặc khó thở khi leo cầu thang. Ngược lại, nghiên cứu cho thấy các bài tập thể dục theo động tác, đặc biệt là thể dục cường độ cao, như chạy bộ, có thể có tác dụng nhanh và nhiều trong giảm lo lắng”.
Nghĩ về hiện tại
Chúng ta không thể thay đổi quá khứ, không thể biết trước tương lai. Cái duy nhất chúng ta kiểm soát là hiện tại. Nhà tâm lý Bufka khuyên: Khi lo lắng nổi lên, hãy quan sát nó, chấp nhận rồi đặt nó vào một góc của tâm trí để tiếp tục cuộc sống của mình.
Bạn thử viết về nỗi lo lắng của mình ra một cuốn sổ, sau đó đóng sổ lại và suy nghĩ sang vấn đề khác. Với bài tập này, bạn có thể dần gác sự lo lắng sang một bên.
Làm dịu hệ thần kinh
Nhà tâm lý Asmundson gợi ý “tập cách kiểm soát sự kích hoạt của hệ thần kinh thực vật – hệ thần kinh thúc đẩy các phản ứng chiến đấu hay từ bỏ trước các kích ứng – giúp đưa hệ thần kinh chúng ta về trạng thái bình thường thay vì trạng thái đối mặt với nguy hiểm, nhờ đó giúp giảm lo lắng”.
Chúng ta tập kiểm soát hệ thần kinh thực vật bằng cách tập thở cơ hoành với nhịp độ ổn định (hít vào từ từ bằng mũi, đếm 1-2, tạm dừng một hoặc hai nhịp, sau đó thở ra đếm 1-2).
Cơ hoành là một cơ hình vòm nằm dưới phổi. Khi hít vào, cơ hoành hạ xuống tạo ra một chân không hút không khí vào phổi, bụng của chúng ta sẽ phồng lên, xẹp xuống theo từng nhịp hít vào thở ra. Ngoài ra, có thể tập căng, giãn từng nhóm cơ cụ thể hoặc thiền.
Đừng kiểm tra sức khỏe quá thường xuyên
Liên tục kiểm tra thân nhiệt hoặc khứu giác vì sợ nhiễm COVID-19 không mang lại lợi ích gì cho bạn. Nếu có các triệu chứng thực sự gây lo lắng như chóng mặt, ngất xỉu, khối u bất thường… hãy đi khám chuyên khoa, làm theo lời khuyên của bác sĩ.
Cũng đừng nhảy hết bác sĩ này sang bác sĩ kia để tìm kiếm sự đảm bảo về chẩn đoán, hay dành hàng giờ lang thang trong các trang thông tin về sức khỏe trên Internet. Hãy ngắt kết nối Internet khi có thể hoặc làm tay chân và tâm trí cùng bận rộn bằng các hoạt động như tô màu, đan lát, đọc sách… khi rảnh rỗi.
Thay đổi cách nghĩ
Theo các chuyên gia, cách chúng ta nghĩ về cảm giác của cơ thể và sức khỏe tổng quát của mình có thể làm tăng hoặc giảm sự lo lắng. Tập trung vào các triệu chứng xấu hoặc chưa gì đã lo mình bị bệnh nặng có thể làm tăng các nguy cơ về sức khỏe.
Nếu bạn lo lắng thái quá, hãy chất vấn những suy nghĩ lo lắng của mình và đưa ra đánh giá sát thực hơn. Thay vì nghĩ: Tuần này tôi bị kiệt sức, chắc chắn là tôi bị bệnh, hãy xem xét lại những gì xảy ra. Bạn sẽ tự đưa ra được đánh giá thực tế hơn là mình làm việc quá sức và thiếu ngủ, nên bị kiệt sức.
Tìm sự giúp đỡ của chuyên gia
Nếu không thể tự mình khắc phục những suy nghĩ lo lắng thái quá của bản thân, hãy liên hệ với bác sĩ để được tư vấn. Bạn đừng lo nếu không thể gặp trực tiếp do giãn cách xã hội vì COVID-19.
Một nghiên cứu so sánh giữa việc trị liệu trực tuyến với trị liệu trực tiếp cho những người mắc chứng rối loạn lo âu bệnh tật cho thấy hiệu quả của trị liệu trực tuyến tương tự trị liệu trực tiếp nhưng chi phí thấp hơn.
Ám ảnh mắc bệnh COVID-19 có thể là thoáng qua, không tồn tại lâu dài. Tuy nhiên, chúng ta nhận ra, can thiệp sớm, không để nó phát triển thành vấn đề dai dẳng.
Khai phá não bộ với khoa học thần kinh, siêu năng lực như những võ sư là điều có thể
Hơn 10 phút tập não với một cỗ máy fMRI có thể đáng giá cả chục năm khổ luyện của một võ sư.
Đâu đó trên thế giới này, bạn có thể đã nghe nhiều câu chuyện về những võ sư, những nhà tu hành mang trong mình “siêu năng lực”. Họ đã dành cả đời tu tập, thiền định và luyện hơi thở để có được khả năng làm chủ cảm giác và cảm xúc.
Những võ sư không biết đau còn những nhà sư thì không biết đến mọi ham muốn. Trong khi nhiều người còn hoài nghi, khoa học nói rằng những khả năng đó là hoàn toàn có thể. Chỉ có điều, những nhà tu hành đang luyện tập nó “trong bóng tối”, theo đúng nghĩa đen của nó.
Đào tạo khả năng của não bộ theo lối tu hành, bạn sẽ không bao giờ nhìn thấy và biết được chính xác điều gì đang diễn ra trong não bộ. Điều đó giống như một vận động viên thể hình tập tạ, mà không bao giờ được soi gương.
Đào tạo não bộ với khoa học thần kinh và các thiết bị tiên tiến thì khác. Trong đó, bạn có thể nhìn thấy chính xác những gì đang diễn ra trong não mình. Hiệu quả tập luyện sẽ tăng gấp bội và các nhà khoa học cho biết: Chỉ hơn 10 phút tập não với một cỗ máy fMRI có thể đáng giá tương đương vài chục năm khổ luyện của những võ sư.
Những võ sư không biết đau và những nhà sư không biết đến mọi ham muốn, khoa học có thể giải thích
Điều gì xảy ra khi bạn nhìn thấy được tâm trí của mình?
Bạn có bao giờ gặp khó khăn để kiểm soát cảm giác căng thẳng, muộn phiền hay tức giận? Một kỹ thuật được khá nhiều người áp dụng: Hít thở sâu. Thật đáng tiếc, nó làm việc với một số người, còn một số người thì không, họ sẽ cần một đêm xả stress ở ngoài quán bar.
Khó khăn nằm ở đâu trong việc kiểm soát mọi cảm giác và cảm xúc? Đó là bởi bạn không có khả năng nhìn xuyên vào não bộ, để biết chính xác những cảm xúc: vui buồn, lo lắng, sợ hãi… trông như thế nào.
Chúng vốn là những thứ gì đó quá trừu tượng và bí ẩn. Chỉ khi mà cảm giác và xúc cảm hiện hình và trở nên cụ thể hơn, bạn mới biết cách kiểm soát được chúng dễ dàng hơn.
Đó chính là ý tưởng đằng sau một kỹ thuật mới được gọi là fMRI (chụp cộng hưởng từ chức năng) thời gian thực. Trong đó, các nhà khoa học sẽ sử dụng từ trường để quét liên tục mọi tín hiệu thần kinh trong não bộ. Tín hiệu đó được tái hiện lại bằng hình ảnh giúp bạn cảm nhận được chúng một cách trực quan.
Cho nên trong trường hợp bạn có ý định luyện tập tâm trí của mình, có một máy fMRI thời gian thực sẽ giống như một vận động viên thể hình đang tập luyện trước gương. Anh ta sẽ biết khi mình nâng tạ thì nhóm cơ nào sẽ được tập trung và nó có hiệu quả hay không.
Còn bạn, khi bạn thở hoặc tập trung chú ý vào điều gì, bạn sẽ biết hiệu ứng xảy ra với não bộ là thế nào và từ đó ra quyết định có nên tiếp tục thở hoặc tập trung như vậy nữa hay không.
Một hệ thống fMRI thời gian thực, nơi người tham gia có thể nhìn thấy những gì đang diễn ra trong não bộ mình
Trình diễn kỹ thuật fMRI thời gian thực đầu tiên đã được thực hiện vào năm 2005. Trong đó, các nhà khoa học sử dụng nó giúp những người tham gia trông thấy và kiểm soát cơn đau của họ. Có tất cả 8 người được đưa vào máy chụp fMRI trong khi chịu một kích thích nóng trên da.
Các nhà khoa học biến tín hiệu tại vỏ não hồi đai trước, vùng não chuyên xử lý các cơn đau thành một hình ảnh ngọn lửa trực quan. Thông qua một số chiếc lược điều khiển tâm trí, chẳng hạn như lãng quên hoặc tập trung vào cơn đau, cảm nhận cường độ và làm chủ nó, những người tham gia có thể học cách kiểm soát kích thước của ngọn lửa.
Và bởi ngọn lửa chính là hiện hình của những kích thích thời gian thực xảy ra tại vỏ não hồi đai trước, kiểm soát được ngọn lửa cũng là cách mà người tham gia kiểm soát cơn đau của họ.
Các nhà khoa học tạo ra một bảng câu hỏi đến đánh giá những cơn đau theo thang điểm 10. Đáng ngạc nhiên là chỉ với một buổi học 13 phút, những học viên kiểm soát được ngọn lửa đã giảm được 50% cảm giác đau của mình.
Bạn có thể tưởng tượng 13 phút này với quá trình tập luyện hàng chục năm thậm chí cả đời của một võ sư, những người cũng biết cách kiểm soát cơn đau của họ, nhưng gián tiếp qua hơi thở hoặc thiền định.
Khi cảm giác và xúc cảm hiện hình và trở nên cụ thể hơn, bạn sẽ kiểm soát được chúng dễ dàng hơn
Những hứa hẹn của fMRI và khoa học thần kinh
Nghiên cứu năm 2005 đã mở ra một thời ỳ bùng nổ cho kỹ thuật fMRI. Các nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng diễn ra trên khắp thế giới và được cập nhật từng tháng một. Đến thời điểm hiện tại, nó đã phát triển đến mức kết hợp được với công nghệ thực tế ảo.
Các ứng dụng tiềm năng của fMRI chưa dừng lại. Một nghiên cứu trong năm nay nói rằng kỹ thuật này có thể giúp những người béo phì kiểm soát não bộ để giảm cân. Nghe có vẻ điên rồ kiểu “giảm cân bằng niềm tin”.
Nhưng thực sự, nghiên cứu đăng trên tạp chí Appetite trình bày cách những người này học được cơ chế não bộ phản ứng với các loại thức ăn. Từ đó, họ có thể đào tạo não mình lựa chọn và thích những thực phẩm lành mạnh hơn, ít calo và ít gây tăng cân hơn.
Cũng trong năm 2017, một nghiên cứu khác tập trung vào nhóm đối tượng những người mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Các nhà khoa học chỉ ra bằng quá trình học kiểm soát vùng vỏ não trước trán phải, những thanh thiếu niên bị ADHD đã có thể giảm triệu chứng của bệnh và tăng sự chú ý kéo dài.
Những lợi ích được ghi nhận tới 11 tháng sau khi họ tự điều trị bằng nhận thức, chứng minh rằng việc đào tạo não bộ có thể tạo ra những tác dụng lâu dài.
Trở lại năm 2016, nghiên cứu cũng cho thấy những người lớn tuổi sử dụng fMRI có thể cải thiện được khả năng não bộ. Nghiên cứu năm 2015 chỉ ra ngay cả những người trẻ cũng có thể sử dụng nó để đào tạo các phản hồi thần kinh, khiến họ tập trung hơn và giảm xao nhãng.
Các nghiên cứu gần đây liên tục chỉ ra bằng chứng kỹ thuật đào tạo não bộ có thể được sử dụng để điều trị rối loạn căn tẳng hậu sang chấn (PTSD) ở những cựu chiến binh, chứng trầm cảm, lo âu và thậm chí là cai thuốc lá.
Một nghiên cứu của Đại học Texas còn chỉ ra con người hoàn toàn có thể tự kiểm soát và điều chỉnh lượng dopamine tiết ra trong não, một chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác thỏa mãn sau khi sử dụng chất kích thích. Ứng dụng của việc kiểm soát được dopamine, ít nhất cũng giúp điều trị bệnh Parkinson.
fMRI đã phát triển đến mức kết hợp được với công nghệ thực tế ảo
Và tương lai của siêu năng lực
Tất cả những liệt kê phía trên chứng tỏ cho chúng ta thấy fMRI có thể được sử dụng trong vô số cách để tạo ra vô số ứng dụng. Nhưng ngay tại thời điểm hiện tại, chúng ta chưa thể với tay đến chúng được.
Chụp fMRI thời gian thực yêu cầu thiết bị cồng kềnh và đắt tiền, nên nó chỉ được sử dụng trong trường hợp ưu tiên, khi không có một biện pháp can thiệp nào khác giúp cho bệnh nhân.
Mặc dù vậy, cũng như bất kể một công nghệ mới nào từ trước đến nay, chúng ta hi vọng sẽ chứng kiến các cỗ máy chụp cộng hưởng từ sẽ ngày càng thu nhỏ, rẻ hơn và dễ tiếp cận với người dùng hơn. Khi đó, thế giới sẽ trở nên như thế nào là điều mà bạn có thể tưởng tượng.
Não bộ có một tiềm năng rất lớn chưa thể được khai phá. Bởi đối với đa số chúng ta, những gì xảy ra bên trong não bộ hoàn toàn là bí ẩn.
Bạn có thể tưởng tượng điều này giống như một vận động viên thể hình tập luyện mà không bao giờ nhìn được cơ thể của chính anh ta, không biết được hình dạng, kích thước của từng khối cơ. Anh ta sẽ không thể biết bài tập và động tác nào sẽ tác động đến bộ phận nào, ở mức độ nào.
Chúng ta luôn đòi hỏi phản hồi thị giác khi luyện tập một bộ môn thể chất nào đó. Vậy thì điều tương tự cũng xảy ra với việc đào tạo não bộ và nhận thức.
Não bộ có một tiềm năng rất lớn mà chúng ta chưa thể khai phá
Trở lại với kết quả của nghiên cứu fMRI năm 2005, chúng ta đã chứng kiến hiệu quả của chỉ 13 phút tập luyện não bộ. Thật khó để tưởng tượng điều gì sẽ diễn ra nếu trong tương lai, khi chúng ta có thể mục sở thị những tín hiệu não bộ và đào tạo chúng mỗi ngày, kéo dài hàng tuần thậm chí hàng năm.
Như một nguyên tắc cơ bản, 10.000 giờ làm việc sẽ biến bạn thành một chuyên gia. Cùng một khoảng thời gian tương tự, liệu con người có thể làm chủ được tâm trí của mình tới đâu? Có vẻ như một thế hệ người sở hữu siêu năng lực não bộ trong tương lai, không hề nằm ngoài trả lời của câu hỏi này.
Tôi viết lên đây vài dòng suy ngẫm, một là để giành để tôi nghiệm lại và tự nhắc mình khi tôi quên, hai là tôi muốn chia sẻ với các bạn những người đang lạc lối, đau khổ, có nhiều vết thương trong lòng và buồn chán cuộc đời này, bạn hãy giành ít thời gian để nghe và suy ngẫm những lời thầy Minh Niệm giảng và giải, nếu sau khi bạn nghe hết tất cả các bài giảng của thầy mà vẫn chưa rõ về nội tâm của mình thì hãy làm gì bạn cho là đúng và theo con người bên trong bạn chỉ dẫn bạn, vì không ai khác giúp được bạn , không ai chữa lành vết thương tâm hồn của bạn ngoài bạn đâu.
Trên đây là một video bài giảng, thầy còn nhiều bài khác rất hay, tôi nghĩ bạn đọc được bài viết này của tôi và tìm nghe hết bài giảng của thầy thì cuộc đời bạn sẽ thay đổi tích cực hơn rất nhiều.
Nhiều người thường nghĩ thiền định là chỉ ngồi xuống rồi nghĩ đến tâm mình, suy ngẫm hay để tâm trống rỗng mà không làm gì khác. Trong hệ thống thực hành của chúng ta, thiền sâu cần được thực hành trong tâm và việc đó rất hữu ích, nhưng ý nghĩa thực sự của thực hành thiền là chúng ta chuyển hóa tri thức thông thường thành hiểu biết trải nghiệm.
Dĩ nhiên việc để tâm trống không, tĩnh lặng cũng là một phương tiện thiện xảo. Tất cả những thực hành như phân tích sự thay đổi, chuyển hóa, hành động của tâm… đều là các phương tiện thiện xảo. Tuy nhiên, trong khi Kinh thừa dạy nhiều về việc để tâm trống không, Chân ngôn thừa dạy cách thực hành thiền chủ động hơn. Phương pháp này gọi là thiền quán, theo đó tâm vẫn ghi nhận hành động nhưng không mất đi sự tỉnh thức. Đây là sự khác biệt nhỏ giữa thực hành Chân ngôn thừa và thực hành Kinh thừa, hay còn gọi là thực hành Kim cương thừa và thực hành Đại thừa. Điều quan trọng chúng ta cần biết, thiền quán là hệ thống thực hành có liên hệ mật thiết với lối sống thường nhật của người tu tập.
Khi nói về đời sống, chúng ta nói đến tâm, các hoạt động, xúc tình của tâm, hạnh phúc của tâm, nỗi buồn của tâm, sự phóng túng của tâm, tâm tướng, hoặc sự hồi quang phản chiếu của tâm. Đó là đời sống và đời sống là tâm. Việc không biết gì về tâm mà lại đòi có được hạnh phúc trong đời sống là không thể. Lý do là khi đó bạn sẽ sống trong vô minh ảo tưởng, phí hoài công sức tìm kiếm hạnh phúc. Cho dù có tự nhận là người thông minh, là hành giả hay thiền giả, song nếu thiếu đi hiểu biết về tâm, bạn vẫn bỏ sót điểm vô cùng trọng yếu.
Vì thế, sau khi đã hiểu và thực hành thiền quán, chúng ta cần có thời gian để đạt mức độ chứng ngộ cao cấp. Mức độ này đạt đến khi tâm ta không còn bị sao lãng bởi các xúc tình phiền não. Chúng ta sẽ an trụ nhậm vận tự nhiên trong tự tính tâm mà không cần đến thực hành thiền quán nữa.
Trí tuệ Bát nhã
Đây là một cách “xác nhận” lại. Dĩ nhiên, trước đó rất lâu, từ thời điểm phát nguyện quy y và trưởng dưỡng Bồ đề tâm, chúng ta đã công nhận rằng vạn pháp là Trí tuệ Bát nhã, vạn pháp là Đại Thủ Ấn… Tuy nhiên ở đây chúng ta không chỉ xác nhận lại điều đó bằng hiểu biết thông thường mà qua thực hành thiền quán, chính là sự xác nhận thực sự. Nếu không thực hành thiền quán mà chỉ thực hành thiền định, chúng ta thường đi lầm đường, không biết phải đi đâu, về hướng nào, tựa hồ như lạc trong khu rừng rộng lớn, rậm rạp đến mức không thấy cả bầu trời. Chuyện này thường diễn ra trong thực hành thiền định và khiến chúng ta phí hoài nhiều công sức, thời gian. Vì thế, trước khi nhận được dấu hiệu xác nhận lại như đã nói ở trên, chúng ta cần suy ngẫm về lối sống của mình, và chủ yếu là về tâm. Đó là việc quan trọng.
Nhiều người không thích thực hành thiền quán vì cho rằng khó hiểu. Đó là vì những người đó còn nhiều vô minh. Nhiều đệ tử của tôi cũng cảm thấy khó và không muốn thực hành thiền quán mà thích chuyển sang thực hành các kỹ năng thiền khác, chủ yếu là không làm gì cả, để tâm tĩnh lặng không còn vọng tưởng. Nhưng không may là lựa chọn đó không đem lại kết quả trong thực hành.
Vì chúng ta quên mất hiểu biết về Trí tuệ Bát nhã nên sự thực hành không đem lại kết quả. Chúng ta chỉ để tâm rỗng lặng và nói: “Tôi đang thực hành thiền. Tôi chẳng làm gì cả”. Nhưng vì chưa đủ phẩm chất, chúng ta thường quên mất các nguyên lý của Trí tuệ Bát nhã khi thực hành như vậy. Thực hành thiền quán có thể kéo dài nhiều tuần, nhiều tháng, hay nhiều năm, tùy theo trí tuệ và nỗ lực của từng người. Sau khi thực hành thiền quán, chúng ta sẽ xác nhận lại là không còn bị lạc đường nữa. Không những thực sự thấy được sự xác nhận đó mà chúng ta còn không vọng tưởng về sự xác nhận này. Chúng ta sẽ thực sự xác quyết đã tiêu trừ tâm sao lãng do các xúc tình phiền não tạo ra. Dù cho bất kỳ xúc tình phiền não nào xuất hiện, chúng ta đều không bị chi phối hay sao lãng. Đến lúc đó, các xúc tình phiền não giống như một vở diễn hay vũ điệu đang diễn ra trước mặt, nhưng chúng không thể làm phiền hay lôi cuốn chúng ta vào cuộc được. Đó là sự xác nhận thực sự.
Tính không và bản ngã
Việc này xảy ra như thế nào? Chỉ là do Trí tuệ Bát nhã. Người tu tập đang trải nghiệm quán tưởng, thực hành thiền với sự quán chiếu chủ yếu về lối sống. Chẳng hạn như hôm nay bạn thấy vui, ngày mai bạn lại không thấy vui. Điều đó có nghĩa là gì? Ai là người thấy vui và ai là người không thấy vui? Ai thấy khổ và ai không thấy khổ? Nếu “tôi” đang thấy khổ đau thì “tôi” là ai? Chúng ta cần thực hành các quán chiếu tâm vi tế như vậy.
Khi quán chiếu tâm như trên, chúng ta sẽ thấy rằng không có cái “tôi”, thế nhưng chúng ta lại đang thấy khổ đau. Đó hoàn toàn là sự hiện bày của tồn tại trong luân hồi, một màn kịch huyễn ảo của bản ngã. Dù tự biết là không có cái “tôi” nhưng vì chúng ta vẫn còn đang chấp ngã nên bản ngã vẫn đang hoạt động.
Khi chúng ta luôn thấy các xúc tình phiền não xuất hiện mạnh mẽ, dù chúng ta hiểu rằng các xúc tình đó là Trí tuệ Bát nhã, các xúc tình là tính không; tính không là xúc tình. Thậm chí cũng chẳng có mắt, tai, mũi, lưỡi… vạn pháp đều là Không. Chúng ta biết điều đó. Nhưng không chỉ là nói mà bản ngã còn hiện diện mạnh mẽ trong đời sống hằng ngày. Tại sao vọng tưởng về bản ngã còn hoạt động? Đó là vì chúng ta chưa cắt đứt bản ngã, hay thậm chí còn chưa tiếp cận được bản ngã, dù đã hiểu ra bản ngã là không có thực. Đó là lý do tại sao bản ngã vẫn còn đang hoạt động như thường. Điều này có nghĩa là chúng ta cần thực hành thêm thiền quán nếu không muốn mọi việc vẫn y nguyên chẳng có gì cải thiện như hiện tại. Chúng ta có thể là những hành giả tâm linh rất cần cù, ngồi kết già tốt và an bình, nhưng khi ngừng thực hành thiền thì lại thấy mình còn đầy sân giận. Kết quả là chúng ta trở nên bất an, rất sân giận, dễ dàng bực tức, và hiếm khi cảm thấy thực hành thiền lợi ích cho bản thân.
Trích từ sách: Ánh Sáng Mật Tông Nguyên tác: C. Alexandrer Simpkins và Annellen Simpkins Thích Minh Thành Ph.D dịch
Đừng tưởng tượng, đừng nghĩ ngợi, đừng phân tích, đừng nghiền ngẩm, đừng suy tư; hãy giữ tâm ý trong trạng thái tự nhiên của nó.
Tilopa
Phật giáo Tây Tạng có một truyền thừa phong phú về phương pháp thiền Mật tông, vận dụng tất cả phương diện của thân tâm con người. Tất cả năng lực mà bạn có đều có thể phát triển. Ngang qua thiền quán bạn có thể làm sáng sạch và tịnh hoá bản thân để sống một cách đầy đủ và trở thành một người tốt đẹp nhất mà bạn có thể.
Thiền quán mật tông sử dụng nhiều năng lực bản nhiên phàm làm người ai cũng có. Chúng ta có thể sử dụng sức tưởng tượng, ảnh tượng hóa, nhận ra những xúc cảm của chúng ta, và chuyển dịch thân thể. Mọi thứ mà bạn đang có đều trở thành biểu tượng của sự chuyển hóa nội tâm của bạn.
Hãy đến với những kỹ thuật thiền quán này theo cách mà bạn học sử dụng một nhạc cụ hay một môn thể thao mới: tức là cẩn thận làm theo những điều được hướng dẫn và kiên trì thực tập. Chương sách này nêu ra một số cách thức thực tập theo những thiền pháp Mật tông. Hãy sử dụng những thiền pháp trong những chương sau trên con đường phát triển nội tâm mà bạn đang tiến bước.
CHUẨN BỊ SẲN SÀNG CHO THIỀN TẬP
Để bắt đầu thiền tập, hãy tìm một nơi mà trong một thời gian ngắn bạn không bị quấy nhiễu. Hãy bắt đầu với năm phút thôi sau đó mới kéo dài tùy theo sự tập luyện.
Theo truyền thống thì khi thiền tập người ta ngồi trên một cái gối nhỏ đặt lên sàn nhà. Nếu ngồi kiết già trên nền nhà làm cho bạn thoải mái thì cứ theo cách truyền thống đó. Tuy nhiên đừng để cho việc ngồi trên nền nhà trở thành một chướng ngại. Trong những lớp thiền tập mà chúng tôi hướng dẫn thường có những học viên vì lý do này hay lý do khác mà không cảm thấy thoải mái khi ngồi trên sàn nhà thì chúng tôi khuyến khích họ ngồi trên một cái ghế. Điều quan trọng nhất của thiền tập chỉ đơn giản là thực tập thiền chớ không phải là chuyện bạn ngồi ở đâu hay ngồi kiểu nào. Hãy tìm cách ngồi thoải mái của bạn.
Tư thế ngồi thiền truyền thống là Kiết già hay bán già, chân này xếp trên chân kia. Hãy để lưng bạn tương đối thẳng nhờ vậy hơi thở được thông thoáng. Đừng cho căng thẳng. Đặt tay trên đùi. Phật giáo Tây Tạng có một số tư thế của tay gọi là thủ ấn. Chúng ta sẽ sử dụng trong chương này. Trước hết, đơn giản là bạn hãy tìm một chỗ đặt tay thoải mái.
Bây giờ với một trạng thái tâm mở rộng bạn đã sẳn sàng để trải nghiệm thiền quán và tất cả những lợi ích mà thiền quán đem lại.
ĐẠI THỦ ẤN: BIỂU TƯỚNG VĨ ĐẠI
Theo Evans-Wentz thì Đại thủ ấn trong những bài hướng dẫn thiền tập là một trong những quà tặng vĩ đại nhất mà chúng ta nhận được từ phương Đông. Ông nói: ‘Đại thủ ấn chứa đựng tinh hoa của một số giáo lý sâu thẳm nhất trong mật pháp phương Đông’ (Evans-Wentz 1967, 101).
Đại thủ ấn không chỉ là một bộ thế kỹ thuật mà là một quan điểm. Có công năng như một thấu kính hiển vi, những pháp Đại thủ ấn giúp cho hành giả có được những ‘thấu kính’ của nội quán, nhận ra những tầng sâu hơn của thực tại. Khi bạn nhìn một tế bào da ngang qua một kính hiển vi với độ phóng đại nhỏ thì bạn đã thấy rất nhiều chi tiết rồi. Nếu bạn chuyển sang độ phóng đại cao thì trong tầm nhìn của bạn mở ra một thế giới khác với những bào tử và mô bào vô cùng nhỏ. Sử dụng kính hiển vi điện tử có độ phóng đại cao hơn nữa thì ảnh tượng và cấu trúc cái thế giới mà chúng ta biết hoàn toàn tan biến. Những biên tế trở nên mơ hồ. Chúng ta thấy được một cái thực tại cực vi gồm những hạt âm điện tử, hạt trung hòa tử – thuần túy là năng lượng. Cũng vậy pháp Đại thủ ấn rèn luyện cho nhận thức có được cái nhìn vượt qua cái thế giới hóa mà các giác quan của chúng ta cung cấp, cho chúng ta thấy cái bản chất của thực tại ở tầng sâu hơn: không thực thể, đơn thuần là năng lượng. Với cái nhìn trong suốt của pháp Đại thủ ấn, thế giới này rơi vào một trạng thái thông sáng, giống như giây phút đầu tiên khi bạn vừa rời khỏi một rạp hát tối đen sau xuất chiếu ban ngày, thế giới lúc ấy dường như sáng tỏ hơn sinh động hơn. Loại bỏ tất cả những huyển tượng thì còn lại là một cái vô cùng sinh động.
Những bài hướng dẫn thiền tập sau đây được trích từ những bộ sưu tập lớn. Nếu bạn có ý muốn tu tập theo phương pháp này ở cấp độ sâu hơn, chúng tôi khích lệ bạn đi tìm một vị đạo sư có hiểu biết để hướng dẫn bạn tiến bước trên con đường đạo. Những bài tập này sẽ đưa bạn đến trạng thái nhất tâm tỉnh giác, một năng lực mà bạn có thể dùng làm công cụ để tập trung ý thức và ổn định nội tâm, công cụ này bạn có thể sử dụng trong mọi công việc mà bạn đang làm.
Nhất Tâm Tỉnh Giác Ngoại Hướng
Pháp thiền cổ xưa này trước hết hướng dẫn bạn làm thế nào tập trung tâm ý trên một đối tượng duy nhất. Đặt một trái banh nhỏ hay một mảnh gổ trước mặt bạn. Chuyên tâm nhìn vào vật ấy, tập trung tất cả sức chú ý của bạn. Chỉ nghĩ về vật ấy mà thôi. Nếu bạn nhận ra rằng tâm tư của bạn đang lang thang, hãy nhẹ nhàng đưa chúng trở lại. Thực tập nhiều lần bạn sẽ nhận thấy rằng tâm tư của bạn trở nên tĩnh lặng và sức của tập trung mạnh hơn.
Nhất Tâm Tỉnh Giác Nội Hướng
Bài tập này hướng sức chú tâm đến hơi thở. Nhắm mắt lại và đếm mỗi khi hơi thở hoàn tất, thở vào và thở ra. Những bản kinh xưa bảo người ta đếm đến 21,600 hơi thở! Bạn có thể khởi sự đếm từ một đến mười rồi lập lại. Ban đầu đếm trong 5 – 7 phút thôi rồi kéo dài thời gian bao lâu bạn cảm thấy thoải mái là được.
Khi sức tập trung của bạn trong việc đếm hơi thở đã mạnh lên thì bạn hãy tập trung sức chú ý trên bản thân của hơi thở. Hãy ghi nhận luồng không khí khi đi ngang qua lổ mũi rồi đi xuống buồng phỗi. Hãy để ý thời gian nó dừng lại trong phỗi là bao lâu trước khi bạn thở ra ngoài. Dần dần bạn sẽ trở nên quen thuộc với tiến trình của một hơi thở và phát triển năng lực duy trì sức tập trung của bạn.
Giờ đây bạn bắt đầu việc điều chỉnh những tiến trình tâm thức và có thể phát triển một tâm thái thiền tư.
Thuần Hóa Tâm Tư Bằng Cách Để Như Thế Là Như Thế
Trong bài thiền tập này, hãy hướng năng lực chuyên nhất vào bên trong để quan sát tâm tư của mình. Hãy để ý kỹ lưỡng sự xuất hiện và sự tan biến của những dòng suy tưởng mà đừng cố gắng bắt chúng dừng lại hay điều hành chúng. Chỉ đơn giản là quan sát tiến trình này. Đừng đi theo cũng đừng ngăn trở bất cứ một dòng suy tưởng nào. Chỉ đơn giản là ghi nhận và không bị vướng vào những suy tưởng đó.
Rốt lại, bạn sẽ trở nên trầm tỉnh hơn, bạn sẽ có những giây phút mà không có dòng suy tưởng nào xuất hiện. Sức tập trung của bạn trở nên giống như sức tập trung của một cậu bé, chỉ nhìn chăm chú một cách tỉnh táo vào một vật hấp dẫn nào đó mà thôi. Lại giống như con voi đối với một thẻo gai thì chẳng có gì phải màng đến, chẳng có gì phải tán tâm cả.
Sự Tĩnh Lặng Của Đại Dương Lúc Không Có Sóng
Phật giáo dạy rằng người suy tưởng và dòng suy tưởng là Một. Bạn có thể tự mình trải nghiệm điều này qua thiền tập. Thực hiện lại những bài thiền tập như trên và ghi nhận những dòng suy tưởng của bạn tuôn chảy liên miên như thế nào trong lúc bạn giữ không cho bất cứ một dòng suy tưởng nào cuốn lôi bạn đi mất. Hãy giữ cho tâm ý nghỉ ngơi. Khi bạn tiếp tục thiền tập như vậy thì bạn sẽ trải nghiệm sự dần dần tan biến, không còn cái khoảng phân biệt giữa một bên là sự tuôn trào của dòng suy tưởng và một bên là phần còn lại của tâm thức: nhận biết và tĩnh lặng. Như vậy là đã chứng đạt được trạng thái nhất tâm tỉnh giác.
NHỮNG BÀI THIỀN TẬP ẢNH TƯỢNG
Một khi bạn thành tựu được năng lực nhất tâm tỉnh giác thì bạn có thể dùng nó để nhận ra được bản chất của bản thân và cuộc sống quanh bạn ở tầng sâu hơn. Bạn có thể dùng năng lực này vào bất cứ sự vật nào chung quanh. Mọi cảnh huống đều có thể trở thành biểu tướng của sự chuyển hóa. Những pháp thiền này vận dụng cả thân thể lẫn tâm thức, lẫn tĩnh và động. Những bài thiền tập sau đây giới thiệu cho bạn những phương thức thiền Mật tông.
Phật giáo Tây Tạng luôn luôn sử dụng phương pháp quán ảnh tượng trong thiền tập, Một số người có năng lực ảnh tượng hóa bẩm sinh – họ nắm bắt ảnh tượng của các sự vật theo phản xạ, ghi nhớ sự vật một cách sống động. Một số người khác thì nắm bắt ảnh tượng là một công việc gian nan hơn. Bạn có thể học và có được năng lực này qua quá trình luyện tập. Hãy thực hiện những bài tập sau đây từng bước một và bạn sẽ tiến bộ trong một thời gian.
Quán Ảnh Tượng I
Nếu bạn thấy khó khăn khi quán ảnh tượng, bài tập này sẽ giúp bạn có một thể nghiệm về việc quán ảnh tượng, dựa trên chức năng của mắt trong việc tiếp nhận hình ảnh. Hãy dùng một mảnh giấy vuông màu đỏ sáng dán vào một bức vách màu trắng. Đứng cách bức vách đó vài ba bước và nhìn mãnh vuông màu đỏ đó trong vòng hai phút. Sau đó, nhắm mắt lại. Bạn sẽ thấy một ô vuông màu xanh xuất hiện trong tầm nhìn trước mắt.
Quán Ảnh Tượng II
Sau đó một thời gian bạn lại nhắm mắt. Cố gắng tái hiện lại trong trí cái ô vuông màu đỏ mà bạn đặt trên vách. Rồi lại nghĩ về ảnh tượng màu xanh mà bạn đã thấy. Hãy để cho sức quán chiếu của bạn qua lại thưởng thức hai ảnh tượng này. Bạn có thể nắm bắt được ảnh tượng màu đỏ dễ dàng hơn màu xanh, hay ngược lại? Hãy thực tập quán sát một trong hai màu này với hai mắt nhắm lại.
Quán Ảnh Tượng III
Hãy viết những chữ OM trên một mảnh giấy chuẩn mực, viết đầy kín cả trang giấy. Hãy dùng ngón tay dò theo chữ đã viết từ bên trái sang bên phải trong năm – ba phút. Tiếp tục dò và nhìn những chữ đã viết. Thực tập như vậy mỗi ngày 5 – 3 lần trong hai ngày. Vào ngày thứ ba, nhìn nhanh qua tờ giấy, nhắm mắt lại rồi cố gắng hình thành một ảnh tượng trọn vẹn của nó trong tâm thức. Lập lại bài tập này cho đến khi nào bạn có thể giữ được cái ảnh tượng trọn vẹn đó trong tâm thức.
NHỮNG BÀI THIỀN TẬP QUÁN THÂN THỂ
Phật giáo Mật tông nhận thức rằng chân lý nằm sẳn trong thân thể của chúng ta. Chúng ta có thể khám phá ra sự giác ngộ trong thân thể này nếu chúng ta hướng sức chú tâm ngược vào trong thân thể một cách thích hợp. Những pháp thiền Mật tông vận dụng sức mạnh của nhất tâm tỉnh giác kết hợp với thủ ấn và mật chú. Sau đây là những bài thiền tập mẩu.
Thiền Mật Chú
Âm thanh mà bạn thốt ra có thể là tâm điểm của thiền tập. Hãy tụng câu mật chú HUM AH OM. Lập đi lập lại nhiều lần. Hãy tập trung tâm ý trên âm thanh và những rung động của nó.
Thiền Quán Hơi Thở
Bạn có thể sử dụng thiền ảnh tượng để kết hợp hơi thở và tâm tỉnh giác lại với nhau. Hãy quán tưởng rằng mỗi hơi thở vô là một âm tiết HUM có màu xanh dương. Mường tượng rằng hơi thở dừng lại ở trong là một âm tiết AH có màu đỏ. Cuối cùng hơi thở thoát ra ngoài là một âm tiết OM có màu trắng. Hãy lập lại trình tự này cho đến khi nó trở nên thuần thục.
Thiền Tổng Thể: Mật Chú, Thủ Ấn và Quán Ảnh Tượng
Hãy ngồi kiết già, hai bàn tay úp trên đầu gối. Mường tượng âm thanh HUM lúc thở vô. Dừng lại khi hơi thở đã vào trong. Khoảng dừng giữa hơi thở vào và hơi thở ra là một thoáng hé lộ của tánh rỗng lặng (không tính). Hãy di chuyển những đầu ngón tay của bạn ngược lên giữa ngực, nghe âm AH trong tâm thức. Giờ đây hãy thở ra với âm OM trong tâm thức, di chuyển bàn tay trở xuống đặt ngữa trên đầu gối. Mới tập, hãy lập lại mô thức này trong vài phút, tăng dần cho đến 20 phút.
Làm ấm cơ thể
Tumo là năng lực tạo ra hơi nóng cho thân tâm. Hành giả Phật giáo Tây Tạng học được cách quán ảnh tượng mạnh mẽ đến độ thân thể của họ hoạt động như là một kho nhân điện, phát ra nhiệt lượng. Những kỹ năng này đã được kiểm nghiệm. Hành giả phải ngồi ngoài trời trong một đêm băng giá. Người ta áp một tấm bố ướt trực tiếp lên tấm lưng trần của ông ta. Nhờ năng lực tập trung tạo ra một nguồn thân nhiệt đủ để làm khô tấm bố. Những hành giả lão luyện có thể liên tục làm khô nhiều tấm bố.
Những hành giả này cho chúng ta thấy rằng tâm thức con người có thể điều khiển thân nhiệt. Những công đoạn trong Tummo rất phức tạp, nhưng bạn có thể thực nghiệm bài thiền tập này để bước đầu khai thông nguồn thân nhiệt của mình.
Hãy ngồi yên lặng vài phút. Trước hết hãy kiểm tra nhiệt độ của lòng bàn tay. Hãy áp lòng bàn tay của bạn lên bắp tay trên. Ghi nhận độ ấm hay độ lạnh mà lòng bàn tay của bạn cảm nhận được. Bây giờ hãy chấp hai bàn tay lại, những ngón tay từ vế hướng ra ngoài. Nhắm mắt lại, mường tượng hơi ấm xuất hiện giữa hai bàn tay. Bạn có thể mường tượng ra một ngọn lửa trong lò sưởi, sự ấm áp của mặt trời, thậm chí một máy sưởi điện. Sử dụng hình ảnh nào mà bạn có trải nghiệm sống động. Mường tượng nhiệt lượng đã lan tỏa ngược lên cánh tay của bạn. Khi bạn sắp ngừng tập, hãy kiểm tra lại nhiệt độ của lòng bàn tay và so sánh với nhiệt độ của nó lúc mới bắt đầu tập. Qua quá trình tập luyện, bạn có thể nhận ra sự khác biệt.
Cuộc sống càng bận rộn, chúng ta lại càng mong mỏi tìm kiếm một phương pháp cân bằng, và một trong số những phương pháp được khuyến khích nhiều nhất là thiền định.
Cứ hỏi bất cứ ai đã thử thiền, bạn sẽ nhận được vô vàn lợi ích cả về sức khoẻ tinh thần lẫn thể chất: tăng khả năng tập trung, giảm suy nghĩ tiêu cực, tìm được sự vững vàng trong nhận thức, hoặc là cải thiện các triệu chứng áp lực, rối loạn cảm xúc, giảm nguy cơ mắc các bệnh như bệnh tim, cao huyết áp,…
Bạn muốn bắt đầu thiền nhưng phương hướng thì mênh mông, và đương nhiên không phải kỹ thuật nào cũng phù hợp. Sau đây là những đặc điểm của 5 kỹ thuật thiền phổ biến nhất, cùng thử xem đâu mới là cái tên có tiềm năng gắn bó lâu dài với bạn.
1. Kỹ thuật cơ bản
Một kỹ thuật đơn giản cho bất cứ ai chỉ vừa bắt đầu thiền.
Gọi là cơ bản bởi vì bạn chỉ cần chọn một tư thế ngồi thoải mái, nhắm mắt lại, sau đó bắt đầu bằng cách hít sâu, thở đều và hướng sự tập trung vào hơi thở. Nếu bạn thấy tâm trí mình như đang lạc sang những luồng suy nghĩ khác hoặc cảm thấy khó tập trung, bạn chỉ cần từ từ chuyển sự chú ý của mình vào nhịp thở nhẹ đều.
Phù hợp với: Những người mới bắt đầu, những người thường xuyên căng thẳng và bận rộn.
2. Kỹ thuật chánh niệm
Chánh niệm giúp bạn tập trung quan sát, suy ngẫm và chấp nhận hoàn cảnh mà không phán xét.
Chánh niệm là một khái niệm chỉ chung cho tất cả những kỹ thuật giúp chúng ta thay đổi nhận thức và làm chủ cuộc chiến nội tâm. Cơ bản nhất trong kỹ thuật này là mô hình R.A.I.N, cũng là mô hình thường được dùng trong trị liệu nhận thức:
R (Recognize what is happening):nhận ra những gì đang tiếp diễn
A (Accept it all): chấp nhận nó
I (Investigate where it’s coming from): tìm hiểu nguồn gốc của nó
N (Non-identification): tách rời khỏi nó
Tất cả những gì bạn cần làm là tĩnh tâm tập trung, quan sát, suy ngẫm và chấp nhận mọi thứ trôi qua mà không phán xét. Nhờ tách rời khỏi vấn đề mà bạn sẽ tìm được góc nhìn khách quan hơn, từ đó giúp bạn kiểm soát cuộc sống ở hiện tại thay vì luôn hoài niệm về quá khứ.
Phù hợp với: Những người mới tập thiền vì nó rất dễ tự luyện tập. Đặc biệt có hiệu quả chữa trị cho những người bị trầm cảm hoặc lo âu.
Một ưu điểm khác là đã có rất nhiều nghiên cứu tâm lý và thần kinh học về chánh niệm. Với nhiều người không thường tìm hiểu về khía cạnh tâm linh, chỉ khi biết rõ các bước thực hành sẽ hoạt động trong não bộ và ảnh hưởng đến tâm lý ra sao thì họ mới dễ nắm bắt cách thực hiện.
3. Kỹ thuật tập trung
Thay vì không nghĩ gì, bạn có thể tập trung vào một điều duy nhất.
Đây là kỹ thuật thiền tập trung vào một điều duy nhất với toàn bộ tâm trí mình nhưng không gắn bất cứ suy nghĩ nào trong đầu. Bạn có thể chọn một bức tượng, hơi thở của chính mình, hay cả tiếng chuông, tiếng sóng biển, tiếng gió thổi để ‘neo’ sự chú ý trong chu kỳ thiền.
Phù hợp với: Những người không thể ép mình không nghĩ về bất cứ thứ gì. Việc tập trung vào một thứ nào đó sẽ dễ hơn.
Những dạng tiêu biểu của kỹ thuật thiền này:
Thiền Chakra
‘Chakra’ có nghĩa là tâm điểm của năng lượng tâm linh, và chúng ta có 7 điểm này trên khắp cơ thể. Khi tập thiền Chakra, bạn sử dụng âm thanh, một số động tác tay và các chuyển động để kết nối các điểm năng lượng với nhau, giúp hồi phục những vấn đề cơ thể hoặc cảm xúc mà bạn đang gặp phải.
Kỹ thuật Chakra lẫn lý thuyết về 7 luân xa trên cơ thể cũng bổ trợ rất nhiều cho các kỹ thuật thiền khác.
Thiền Kundalini
Thiền Kundalini là một phần trong Kundalini yoga, có khả năng đánh thức và luân chuyển nguồn năng lượng từ cột sống. Nguồn năng lượng từ luân xa gốc tại cột sống sẽ luân chuyển trong cơ thể và thoát ra ngoài qua luân xa trên đỉnh đầu. Quá trình này nhằm tạo ra một hệ thống ‘giao tiếp’ giữa cơ thể và tâm trí, từ đó giải toả các vấn đề về tinh thần, thể chất.
Đôi khi chúng ta cứ hoạt động hoặc phản ứng với xung quanh mà không thật sự nhận thức, hoặc vô tình bỏ qua suy nghĩ và hành vi của mình. Thực hành Kundalini giúp chúng ta thoát khỏi “trạng thái lái tự động” như vậy và đạt được một nhận thức cao độ hơn trong cuộc sống.
Thiền Zen
Đây là kỹ thuật thiền Nhật Bản được khá nhiều người biết đến với tư thế ngồi thiền tĩnh tâm. Thiền Zen xuất phát từ đạo Phật, với lợi ích điều chỉnh sự tập trung.
Bạn cần ngồi thẳng lưng, chân xếp bằng và tay đặt tại vị trí gần eo. Sau đó, hãy dành toàn bộ sự tập trung vào hơi thở, quan sát những suy nghĩ và trải nghiệm thoáng qua trong tâm trí, và để chúng nhẹ nhàng trôi qua.
4. Kỹ thuật vận động
Kết hợp giữa thiền và hoạt động đơn giản.
Kỹ thuật vận động là sự kết hợp giữa thiền và các hoạt động mà bạn ưa thích, hoặc những hoạt động giúp bạn sống trong hiện tại nhiều hơn. Bạn nên chọn những hoạt động có tính chất lặp lại hoặc dễ giúp bạn vào “mạch” tĩnh tâm, chẳng hạn như đi bộ và yoga.
Yoga là các bài tập nhẹ nhàng, đòi hỏi nhiều kỹ thuật từ cơ bản đến nâng cao giúp cho cơ thể rắn chắc và dẻo dai. Đi bộ tuy là một hoạt động đơn giản, nhưng tính chất lặp của nó sẽ giúp tâm trí bạn lắng lại. Ngoài ra, bạn có thể chọn làm vườn, đi dạo hoặc tập các bài khí công.
Phù hợp với: Những ai khó ngồi yên một chỗ, cảm thấy việc thiền đối lập với trạng thái cơ thể lẫn tâm trí luôn phải hoạt động của mình. Tận dụng lợi ích của thiền để kết hợp với các hoạt động đơn giản sẽ là phương pháp hiệu quả hơn.
5. Kỹ thuật tâm linh
Mỗi tôn giáo có cách thiền khác nhau, nhưng đều hướng đến một tác dụng lan toả.
Tuy rằng thiền không thuộc về bất kỳ một tôn giáo nào nhưng cũng có thể được tính là một hoạt động tâm linh (spiritual). Cốt lõi của thiền tâm linh là để kết nối với một điều vĩ đại hơn, sâu sắc hơn chỉ một cá nhân, và con đường dẫn tới kết nối đó là quá trình tự soi chiếu một cách trung thực. Mỗi tôn giáo có cách thiền khác nhau, nhưng đều hướng đến một tác dụng lan toả: nhận thức cho bản thân từng người và mong muốn mang lại lợi ích cho người khác.
Mantra (Chân ngôn): là một ứng dụng tiêu biểu của thiền tâm linh, giúp người thực hành cảm thấy tỉnh táo, nhạy bén và hoà hợp với cuộc sống thực tại hơn. Điểm đặc trưng của kỹ thuật này là lặp lại một từ hoặc cụm từ, hoặc nhẩm đọc một bài kinh. Âm thanh được sử dụng phổ biến nhất của kỹ thuật này là “Om” hoặc “Aum”.
Có 2 cách lý giải về việc sử dụng hai từ này. Thứ nhất, độ rung khi phát ra hai từ này là 432 Hz, gần với rất nhiều âm thanh trong tự nhiên, nhờ vậy chúng ta cảm thấy gắn kết với thiên nhiên hơn. Ngoài ra, âm nhạc ở tần số 432 Hz từng được chứng minh là tốt cho tinh thần, được dùng để hỗ trợ y học và giấc ngủ.
Còn khi phát âm “Aum”, chúng ta đang nhấn nhá tại 3 trạng thái phát ra âm thanh: ‘a’ khi mở to miệng, ‘u’ khi khép môi và ‘m’ khi đóng miệng; đồng thời kích hoạt toàn bộ thanh quản: ‘a’ phát ra từ bụng và ngực, ‘u’ từ ngực và cổ họng, ‘m’ từ khoang mũi, hộp sọ và não. Nhẩm đi nhẩm lại từ này nghĩa là chúng ta đang lưu chuyển năng lượng từ bụng lên não.
Phù hợp với: Bất cứ ai, không giới hạn tổ chức hay tôn giáo, đặc biệt là những ai tìm kiếm sự phát triển về mặt tâm linh, qua đó có được nhận thức mới về mình và cuộc sống.
6 kỹ thuật độc đáo giúp bạn hành thiền mà không cần ngồi yên một chỗ
Đây chắc chắn là giải pháp sáng tạo và hữu hiệu nhất dành cho những người đam mê tập hành thiền nhưng không có đủ thời gian.
Một trong những thách thức lớn nhất của những người tập thiền, đó là làm sao để luyện tập đều đặn mỗi ngày. Hầu hết, cuộc sống của mọi người đều rất bận rộn, đến thời gian tắm rửa còn chẳng có, nói gì đến việc ngồi một chỗ yên tĩnh để hành thiền.
Tuy nhiên, tập thiền trong những ngày bận rộn không phải điều gì đó quá bất khả thi. Bạn hoàn toàn có thể kết hợp thiền định vào trong những hoạt động thường ngày của mình. Hãy thử làm theo các bước dưới đây trong 1 tuần, bạn sẽ thấy mọi chuyện trở nên dễ dàng hơn.
Bạn phải làm gì?
Đồng hồ đếm giờ tắt không có nghĩa là bạn ngừng việc tập thiền. Thông thường, khi bạn tập thiền xong, chỉ mất vài phút là bạn lại cảm thấy căng thẳng và bế tắc, như thể mọi lợi ích khi tập thiền đều bị xóa sạch. Thực ra, bạn không nên coi thiền định là một khoảng thời gian nghỉ ngơi tạm thời, mà là một quá trình chuyển đổi để làm phong phú thêm cho cuộc sống của chính bạn và những người xung quanh. Bạn cần phải kết hợp thói quen tập thiền vào trong những hoạt động thường ngày của mình.
6 kỹ thuật kết hợp thiền vào cuộc sống thường ngày
Bằng cách chia nhỏ thời gian tập thiền trong ngày, bạn có thể duy trì được lợi ích của thiền trong suốt cả ngày. Bằng cách áp dụng một vài kỹ thuật dưới đây, bạn sẽ dễ dàng kết hợp thiền định vào trong sinh hoạt thường ngày của mình để bình tĩnh và tập trung hơn.
Hãy hành thiền ở nhiều môi trường đa dạng khác nhau vì điều này giúp bạn kiểm soát được tâm trí mình. Bạn sẽ không bị ảnh hưởng bởi những dòng cảm xúc bất chợt và tập trung tốt hơn vào những điều mình định làm.
Thiền khi làm việc nhà
Bất cứ công việc nhà mang tính chất lặp đi lặp lại cũng có thể biến thành bài tập thiền nếu bổ sung thêm yếu tố tập trung. Bạn có thể đếm nhịp thở của mình trong khi dọn tủ, gấp quần áo, lau cửa sổ,… Bất cứ việc nhà nào không cần phải suy nghĩ để đưa ra quyết định đều rất phù hợp cho việc thiền.
Thiền khi đi lại
Khi đi bộ, hay liên kết từng nhịp thở với từng bước chân. Phương pháp thiền đi này đã từng được thiền sư Thích Nhất Hạnh giới thiệu, trong đó người tập sẽ hít vào thở ra theo từng bước chân. Kỹ thuật thiền khi đi bộ này mang lại lợi ích rất hiệu quả. Nếu bạn không có đủ thời gian hay địa điểm phù hợp để đi bộ, bạn có thể tập khi đi trong hành lang, đi đến bãi đỗ xe, hoặc trong cửa hàng. Hãy nhớ cứ 2-3 nhịp lại thở đều 1 lần.
Thiền khi tập thể dục
Biến việc tập thể dục thành bài tập thiền bằng cách dồn năng lượng tinh thần của bạn vào cơ thể. Tưởng tượng lực đẩy và lực kéo trong từng cơ bắp của bạn. Cảm nhận cách cơ thể dần dần điều chỉnh theo từng chuyển động. Bạn sẽ cảm thấy ngạc nhiên trước trạng thái cân bằng mà mình đạt được. Để tăng cường hiệu quả, bạn có thể thử những bài tập mang thiên hướng tập trung vào hơi thở như thái cực quyền hay yoga.
Thiền bằng cách thở 2 nhịp
Chỉ cần thở 2 nhịp đơn giản là đủ đưa bạn vào trạng thái thiền vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày. Hãy hít ra thở vào thật sâu, khoảng 2 nhịp, trước khi gọi điện, trả lời email, hay khởi động xe. Đây là một kỹ thuật rất hay để kết hợp thiền vào trong cuộc sống hàng ngày, nhất là khi bạn cảm thấy bận rộn, căng thẳng và cần tới nó nhất.
Thiền bằng âm thanh
Hãy chọn một loại âm thanh đặc biệt và hít vào thở ra 2 lần mỗi khi bạn nghe thấy âm thanh ấy. Bình thường, các vị thiền sư thường thực hiện kỹ thuật này mỗi khi nghe thấy tiếng gió hoặc tiếng chuông chùa. Hãy lựa chọn cho mình một âm thanh mà bạn thường nghe thấy xung quanh mình. Chẳng hạn, bạn có thể để cho đầu óc thư giãn trong 5 giây bất cứ khi nào nghe thấy tiếng điện thoại của ai đó.
Thiền khi di chuyển, thay đổi môi trường
Bạn có thể tập thiền ngay cả khi đang di chuyển hay thay đổi môi trường. Ví dụ, việc di chuyển từ nhà đến công ty mỗi sáng cũng chính là một cách chuyển đổi từ trạng thái cá nhân sang trạng thái làm việc chuyên nghiệp. Ăn trưa cũng là một hoạt động chuyển đổi môi trường. Thông thường, các thiền sư sẽ dừng lại một lúc mỗi khi bước qua ngưỡng cửa hoặc đi từ phòng này sang phòng khác.
Hãy chọn ra một vài hoàn cảnh mà bạn phải thay đổi môi trường trong cuộc sống hàng ngày (ngồi vào xe hơi, đi bộ đến chỗ làm, mở cửa trước), sau đó dừng lại để thiền nhanh trong 5 giây trước khi bước vào môi trường mới. Thậm chí, việc mở một chương trình máy tính hay kiểm tra email cũng được coi là một thời cơ tốt để thiền.
Chú ý:
Bạn không nên thay thế việc hành thiền hàng ngày bằng những kỹ thuật này. Việc ngồi yên và tập trung trong khi thiền vẫn rất quan trọng. Bạn chỉ nên áp dụng các kỹ thuật trên trong cuộc sống hàng ngày để bổ trợ và làm tăng hiệu quả cho thói quen tập thiền chính.
Ban đầu, hãy lựa chọn những phương pháp mà bạn có thể tự làm khi ở một mình. Bạn sẽ khó mà tập thở 2 nhịp khi đang nói chuyện với người khác, hay bị người khác nhìn chằm chằm chằm. Bạn có thể tập thiền tại một nơi riêng tư như xe hơi. Khi đang dùng máy tính hoặc khi đang giặt quần áo cũng là thời điểm thích hợp để tập thiền.
Chạy bộ dĩ nhiên là tốt cho sức khỏe. Nhưng chạy bộ cho phù hợp với lời khuyên của bác sĩ sẽ tốt nhiều thêm cho sức khỏe — hơn là khi chạy chỉ là chạy. Và khi chạy cho phù hợp với thiền chánh niệm sẽ còn tốt thêm cả trăm đường…
Thực ra không có gì mới, vì ngày xưa các thiền sư đã dạy rằng tập thiền là cả đi đứng nằm ngồi. Tuy nhiên, phần lớn nhà chùa ưa nói về thiền ngồi và thiền đi bộ… Không mấy khi, và không mấy ai nói về thiền chạy bộ. Hiển nhiên, chạy phải cần nhiều phương tiện hơn, như giày, vớ, áo lạnh, và đường chạy an toàn.
Trước tiên, với y khoa, hễ chạy là tốt, vì chạy là một dạng thể dục có lợi. Tác giả Daniel Pendick viết trên tạp chí Harvard Health Publications ngày 30/7/2014 rằng một cuộc nghiên cứuphổ biến trước đó một tuần trên tạp chí Journal of the American College of Cardiology cho thấy rằng ngay cả chạy mức độ chậm (low-intensity running) từ 5 tới 10 phút mỗi ngày cũng đủ để tăng tuổi thọ nhiều năm, so với không chạy chút nào.
Đối với Đại sưTây Tạng Sakyong Mipham Rinpoche, chạy nhất định phải là thiền, bởi vì không nên thuần chạy là chạy. Đó là lý doĐại sư soạn ra tác phẩm “Running with the Mind of Meditation” (Chạy Bộ Với Tâm Thiền). Thầy còn làm một bản ghi âm hướng dẫn, đọc khoảng 15 phút để những người chạy bộ nghe và giữ đúng hướng dẫn, gọi là vừa chạy, vừa thư giãn, vừa chánh niệmchú tâm vào giây phút hiện tiềnxuyên quahòa hợp đồng bộ tâm và thân.
Tạp chí Chatelaine Magazine trong một bài viết ngày 30/10/2012, ghi lại cuộc phỏng vấnĐại sư Sakyong Mipham Rinpoche về chạy bộ trong chánh niệm. Đại sư cũng là một lực sĩ chạy đã hoàn tất 9 cuộc thi trường lực (marathon: cuộc thi chạy đường xa, độ dài chính thức mỗi cuộc thi là 42.195 kilometres).
Đại sư nói rằng ban đầu chỉ nghĩ là chạy để giữ sức khỏe, nhưng dần dà chạy trở thành niềm vui lớn và là cuộc thư giãn – một cách để nối kết thân, tâm và thiên nhiên chung quanh cùng một lúc.
Đại sư kể rằng đại sư tập thiền từ thời rất nhỏ, nên đã thấy việc luyện tâm xuyên quathiền tập cũng đưa ra những phẩm chất hệt như, nếu không phải thâm sâu hơn, như luyện thân xuyên quathể dục.
Đại sư nói, “Tôi thấy liên hệ giữa chạy bộ và thiền tập là một khám phátự nhiên. Xuyên quathiền tập, chúng tôi học giữ chánh niệm trong mọi hoạt động đời thường – dù là chạy bộ, đi bộ, hay ngay cả khi gặp gỡ bạn hữu và gia đình. Trong một vài ý nghĩa, chúng ta luôn luôn thiền tập trên một chuyện gì đấy. Bạn có thể thiền tập về chuyện bạn muốn ăn món gì cho bữa trưa, hay về cuộc nói chuyện điện thoại bạn trải qua trước đó trong ngày. Và trong sách của tôi, ‘Running with the Mind of Meditation’, tôi đề nghị rằng bạn nên biến tất cả mọi chuyển động như một thiền tập.”
Đại sư nói rằng tác phẩm của nhà sư giúp chuyển sự tập trung chỉ nơi hơi thở sang hiện diệntỉnh thức trên mọi hoạt động trong ngày. Nghĩa là tỉnh thức về mọi chuyển động của toàn thân.
Đại sư nói, ngay cả khi chạy bộ trong tâm thiền chỉ 15 phút, cũng sẽ khám phá ra niềm vui đồng bộ hòa hợp thân và tâm.
Nhà văn Hoa Kỳ Amy Chavez, người đã ở Nhật Bản trong hai thập niên, trong bài viết “The influence of sports on meditation” (Ảnh hưởng thể thao trên thiền tập) trên nhật báo The Japan Times ngày 19/7/2013 kể rằng Thiền chạy bộ là một tự nhiên.
Bà đã quan sát rằng các nhà sư phái Tendai-shu (Thiên Thai Tông) trên Núi Hiei ở Kyoto thường tập Thiền đi bộ, gọi trong tiếng Nhật là jogyozanmai. Và đó là một chuyện tự nhiên, vì khi đã có Thiền đi bộ, tất nhiên sẽ có Thiền chạy bộ.
Nhà văn này thấy rằng người ta chạy vì nhiều lý do, nhưng một trong các lý do là để “nhẹ đầu.” Như là chạy sau khi rời sở làm, hay khi gặp căng thẳngtrong đời, hay khi đi trong gió và cần chạy cho ấm người.
Bà viết rằng hành động chạy rất gần với thiền tập, vì “trong thiền tậpchân thực, hành giả trên nguyên tắc là làm cho tâm rỗng rang, xa lìa mọi tưởng nhớ và chiêm nghiệm” (In true meditation one is supposed to empty the mind of any reflections and contemplations.) Có lẽ, nhà văn này định nghĩa như thế là viết theo Thiền Nhật Bản.
Nhà văn này nói rằng có rất nhiều tương tự giữa thiền tập và chạy bộ. Thiền tập là một phương phápđể tâmlặng lẽ. Và chạy bộ cũng thế.
Khi chạy bộ, người chạy phải chánh niệm, phải cực kỳ tỉnh thức. Phải chú ý vào hơi thở, phải chú ý xem chạy lên dốc hay xuống dốc, phải xem có cần tới lúc cho nghỉ chân chưa.
Dù vậy, vẫn có những dị biệt giữa thiền tập và chạy bộ. Và bất kỳ ai cũng từng kinh nghiệm về các dị biệt này.
Trước tiên, ngồi thiềnan toàn hơn. Bởi vì thống kê cho biết 80% những người chạy bộ sẽ bị thương một lúc nào đó trong cuộc đời chạy bộ của họ. Hoặc đau mắt cá chân, hoặc trẹo gân, hoặc tai nạn trượt chân, hoặc gặp nạn xe cộ…
Nhưng ngồi thiền, hễ đau chân hay mỏi lưng thì cứ việc duỗi chân ra, hay ngả lưng nằm. Bạn hãy an tâm, vì sách Thanh Tịnh Đạo cũng viết rằng có những căn cơthích nghi với nằm thiền, tuy rằng lời khuyên là hãy luôn luôn giữ tâm lặng lẽtỉnh thức trong mọi thời. Với Bắc Tông, Thiền không chỉ giữ tâm tỉnh thứclặng lẽ, mà còn phải là cái nhìn vào hiện thể rỗng rang vô tướng của tất cả các pháp.
Dị biệt nữa: nếu bạn đang ngồi thiền, hơi thở sẽ ngày càng vi tế hơn; nếu bạn chạy bộ, hơi thở sẽ ngày càng nặng nề hơn. Vì có ai chạy mà không mệt, và có ai khi thân thể mệt nhọc mà hơi thở không nặng nề hơn?
Nếu bạn đang ngồi thiền, không thể nào có chuyện toát mồ hôi được. Nhưng khi chạy bộ, dù chạy trong thiền tâm hay không, mồ hôi sẽ ngấm ướt áo. Làm sao bây giờ. Khi bạn ngồi thiền, bạn có thể nhắm mắt lại, khi thấy mỏi mắt. Nhưng khi chạy bộ, dù là chạy thiền, hễ nhắm mắt là có chuyện tức khắc. Bởi vậy, Thiền chạy bộ đòi hỏi bạn cảnh giác nhiều vô cùng tận. Như thế, có phải Thiền chạy bộ sẽ thích nghi cho các chiến binh nơi các chiến trường biên giới, vì là nơi cần nhiều cảnh giác cao độ? Ứng dụng của Thiền là nhiều vô cùng tận. Nhưng hãy nhìn về hành động chạy, cũng hệt như hành động ăn, như một pháp từ lâu đã thịnh hành là “ăn trong chánh niệm” (mindful eating) – một phương pháp được Thầy Nhất Hạnh ưa nói tới.
Thực ra, nếu chúng ta nhớ tới bài học chạy bộ từ thầy giáo mônthể dục thể thao thời trung học, sẽ thấy lời khuyên cũng gần với thiền tập. Nhưng cũng khác, dĩ nhiên, vì khi chạy bộ cần ưu tiênan toàn, nhất là khi chạy trong hàng nhiều người, hay khi chạy thi với học sinh khác. Khác xa nhất là tốc độ: vì ngồi thiền làm gì có tốc độ.
Khi chạy, lời khuyên của thầy hướng dẫn là, cần thở sâu, hít hơi từ mũi và thở ra bằng miệng, nên đều theo bước chạy. Khi cánh tay này đánh ra trước, cánh tay kia lùi ra sau, trong khi 2 bàn tay thư giãn, đừng nắm chặt. Giày, vớ phải thoải mái. Bàn chân phải được cảm nhận khi chạy, trong khi mắt nhìn tầm gần và tầm xa, để khỏi vấp té. Nếu đang Thiền chạy bộ thì nhớ là đừng tranh thắng, nên tự tìm tốc độ và nhịp độ riêng, để tâm thư giãn, đừng gắng sứcquá độ.
Và vì là Thiền chạy bộ, nên quan sát tâm mình trong cả ba thời: trước khi chạy, trong khi chạy, và sau khi chạy.
Thí dụ, trước khi chạy, trong lòng còn băn khoăn, lo lắng vì việc mới làm xong ở sở còn vương vất trong đầu.
Trong khi chạy, hãy nhìn xem tâm chuyển biến, khi quăng bỏ hết mọi thứ ở cõi này theo bước chạy.
Khi mệt, ngừng chạy, hãy nhìn xem tâm có an lạc chăng, có phải đã là “tất cả chuyển động toàn thân đã đồng bộ một thể với tâm thiền định hay chưa”?
Hãy nhớ rằng, tu một phút là an lạc một phút. Do vậy hễ chạy 15 phút là sẽ thấy an lạc 15 phút, nghĩa là đúng rồi vậy. Và sẽ nhìn thấy vô số bệnh biến mất, kể cả bệnh tâm và bệnh thân…
Huấn luyện viên sức khỏe đầu tiên ở Việt Nam: “Người trẻ cứ trải nghiệm đi, sân si đi nhưng nên biết tới tâm linh càng sớm càng tốt để không ngã quỵ”
Từng kinh qua các ngành nghề như: nhân viên quỹ đầu tư thuộc ngành tài chính, chuyên viên kinh tế của Tổng lãnh sự quán Mỹ, Giám đốc một quỹ đầu tư SEAF, giám đốc đầu tư phát triển dự án bệnh viện, tư vấn độc lập cho ngành ngân hàng… tưởng như tiền tài danh vọng đều đã đủ cả, vậy mà, sau 7 lần nhảy việc, chị Trần Lan Hương đã quyết định nghỉ việc để chuyên tâm theo học yoga và thiền. Cơ duyên đến, chị trở thành Huấn luyện viên sức khỏe đầu tiên ở Việt Nam.
Vì sao chị lại từ bỏ công việc đáng mơ ước của nhiều người để chuyển sang một lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ như vậy?
Thế nào là công việc đáng mơ ước? Theo như tiêu chuẩn của xã hội đặt ra, đó là công việc lương cao, giữ chức vụ quan trọng, nhiều cơ hội thăng tiến, làm ở công ty danh giá. Nhưng bản thân mỗi người lại không nghĩ như vậy. Nếu đó là công việc mình không đam mê, mình không giỏi, lấy của mình nhiều thời gian, bắt mình phải suy nghĩ nhiều, mệt mỏi nhiều, kể cả nếu công việc đó bạn kiếm được nhiều tiền nhưng lại không có thời gian tiêu tiền. Vậy, liệu đó có phải công việc mơ ước không? Cứ mải miết chạy theo những tiêu chuẩn của xã hội, luôn luôn cảm thấy có những công việc tốt hơn, công ty danh giá hơn, tôi thực sự không biết đâu là điểm dừng cho tham vọng của chính mình. Sau 7 lần nhảy việc, tôi không hề thấy hạnh phúc, tôi loay hoay đi tìm ý nghĩa và mục đích thực sự của cuộc sống. Khi đã “ngấm đòn” với những cái giá quá đắt, tôi biết mình cần dừng lại.
Từ bỏ đỉnh cao công việc như thế, chị có băn khoăn nhiều không?Chưa kể tới là ý kiến của mọi người trong gia đình…
Những lần nhảy việc trước, tôi đều rất băn khoăn nhưng lần này, sự băn khoăn ấy được thay bằng sự sáng tỏ. Tôi đã suy nghĩ thấu đáo, mục đích cuộc sống cũng không bắt buộc mình phải trả giá nhiều đến thế, nhất là sức khỏe. Tất cả mọi người xung quanh tôi đều ủng hộ quyết định này, duy chỉ có bố mẹ tôi lo lắng muốn tôi ổn định. Dần dần, khi quan sát con đường tôi đi khá vững vàng và có ích cho xã hội, bố mẹ tôi đã hoàn toàn ủng hộ.
Tại sao chị lại nhảy việc và giữa biết bao bộn bề lựa chọn, chị chọn lĩnh vực sống khỏe – một mảng miếng quá mới mẻ ở Việt Nam thời điểm đó?
Lần này, không phải tôi nhảy sang một công việc khác mà là tôi quyết định nghỉ hẳn để thực sự nghỉ ngơi và dành thời gian chiêm nghiệm lại cuộc sống. Tôi cũng đoán là con đường mình đã đi không hề ổn một chút nào. Tại sao trong cuộc sống lại phải đánh đổi thành công với sự thảnh thơi, hạnh phúc? Liệu còn cách nào có thể khiến tôi có cả hai mà không cần đánh đổi không? Vậy là tôi quyết định dừng lại, dành thời gian để sống thực sự. Tôi tìm đến lớp học yoga, rồi trở thành giáo viên dạy yoga, tôi học thiền, học về chế độ dinh dưỡng. Sau đó, tôi sang Mỹ học một khóa Health Coaching tại Học viện Dinh dưỡng IIN (Institute for Integrative Nutrition). Quyết định này đã mang tới cho tôi một công thức hoàn hảo để bắt đầu một sự nghiệp mới.
“Công thức hoàn hảo”, nghe thật thú vị. Chị có thể tiết lộ đôi chút về công thức ấy không?
Quyết định lần này hoàn toàn là nhờ sự tỉnh thức tâm linh. Đó là cả một quá trình dài, vì trong sống khỏe, mình phải đi từng bước, cải thiện từ điểm yếu nhất. Điểm yếu của tôi là làm sao cân bằng được cuộc sống và sự nghiệp. Khi sang bên Mỹ, tôi đã học được rằng một con người cần phải khỏe cả 3 mặt: thể chất, tinh thần và xã hội thì mới coi là khỏe. Khi nhắc đến sức khỏe, chúng ta thường chỉ nhắc đến khỏe về thể chất. Khỏe về tinh thần, ấy là sáng ngày mai thức dậy chúng ta cảm thấy tràn trề năng lượng, thấy hào hứng khi làm những việc có ích cho đời; còn khỏe về mặt xã hội, tức là có các mối quan hệ tốt thì hầu như mọi người không hề nhắc đến. Tất cả những yếu tố trên có thể vừa là độc tố vừa là dinh dưỡng ảnh hưởng tới sức khỏe chúng ta. Đấy chính là mô hình sống khỏe mà tôi đã được học. Muốn sống khỏe thì cần dinh dưỡng đúng, vận động thể dục đúng, kiểm soát stress đúng và muốn kiểm soát stress đúng thì cần lưu ý ba thứ: sự nghiệp, mối quan hệ và tâm linh. Trong đó, tâm linh chính là liều thuốc chữa khỏi mọi rắc rối, đau khổ.
Chúng ta nhắc nhiều tới sống khỏe, sống cân bằng, nhưng dường như không phải ai cũng hiểu nó một cách toàn vẹn, thấu đáo?
Chừng nào bạn cảm thấy hạnh phúc chưa trọn vẹn tức là bạn đang mất cân bằng. Có thể bạn cho rằng hạnh phúc là một định nghĩa rất mơ hồ, là một trạng thái ở một thời điểm nào đó chứ không mang tính chất kéo dài. Thực ra, hạnh phúc hay không là do lựa chọn của mỗi người. Chúng ta có thể lựa chọn được hạnh phúc hoặc được bất hạnh.
Quay trở lại về vấn đề mất cân bằng, tôi quan sát thấy chúng ta thường mắc kẹt ở việc mất cân bằng giữa sự nghiệp và gia đình, giữa việc chăm sóc bản thân và chăm sóc cho người khác, giữa khát vọng lớn và thực tế cuộc sống.
Đa số chúng ta đều có thể nhìn rõ việc mất cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân của chính mình. Nếu chúng ta ưu tiên, thậm chí hi sinh, một trong hai thứ trong một khoảng thời gian dài thì đó sẽ là điều bạn nuối tiếc cả đời. Nam giới thường lao vào công việc, bỏ quên gia đình còn nữ giới hi sinh công việc để dành toàn tâm toàn ý vào chăm sóc gia đình. Rồi đến khi gia đình tan vỡ, họ thật sự cảm thấy chao đảo, mất phương hướng hoàn toàn.
Chính bản thân tôi cũng đã có thời điểm rơi vào trạng thái mất cân bằng cuộc sống. Thực sự cảm giác lúc đó thật tồi tệ, tôi đã thầm nghĩ cuộc sống này mệt mỏi quá… Chị có lời khuyên nào dành cho những người từng mắc kẹt trong mớ hỗn độn như tôi không?
Tôi xin được chia sẻ cảm giác ấy của bạn. Bạn biết không, khi tư vấn cho mọi người về sức khỏe, tôi thường cho họ làm những bài test về hạnh phúc với thang điểm từ 0 đến 10, 0 là vô cùng bất hạnh còn 10 là vô cùng hài lòng về cuộc sống. Sau khi nhìn vào bảng đánh giá của họ, tôi sẽ tư vấn 10 cách để họ mở rộng hạnh phúc của chính mình.
Trước tiên là bước thải độc, sau đó là bước nuôi dưỡng. Thải độc cũng như ăn uống vậy; giả dụ bạn đang làm công việc bạn không yêu, không phù hợp, môi trường không tốt thì hãy “thải độc”, thay đổi đi. Tại sao cứ phải tiếp tục sự đau khổ mỗi ngày? Một công việc lý tưởng để hạnh phúc đó là công việc mà mình thích, mình giỏi, có ích cho xã hội, lương cao. Còn nếu bạn tự cảm thấy bất hạnh vì công việc đó mình giỏi nhưng lương thấp hay mình rất thích công việc này nhưng có một bạn trong team mình không thích lắm thì hãy học cách yêu nó để không bị stress mỗi ngày.
Nói tới sống khỏe, không thể không nhắc tới bữa ăn của chúng ta hàng ngày. Ở góc độ một chuyên gia dinh dưỡng, chị nhận định thế nào về dinh dưỡng qua mâm cơm của các gia đình hiện nay?
Con người là loài duy nhất bối rối không biết ăn gì trên hành tinh này. Điều gì dẫn tới sự bối rối ấy? Bởi vì có quá nhiều lựa chọn, hơn nữa ảnh hưởng của quảng cáo khiến cho chúng ta phân tâm. Người ta thường chọn những gì được quảng cáo nhiều nhất nhưng đâu có biết thứ đó có cần cho cơ thể hay không. Sai lầm thường thấy nhất của đa số là thích ăn nhiều chất bổ béo dẫn tới béo phì và bệnh gan thận; ưu tiên sự ngon miệng hơn là đồ ăn có giá trị sức khỏe nên dính vào bẫy thức ăn nhanh; thích thực phẩm hiện đại như thực phẩm chức năng và thích học theo cách nấu ăn của những nước phương Tây. Là con người, hãy ăn thức ăn tự nhiên toàn phần, đa dạng, chủ yếu là thực vật và hãy lắng nghe cơ thể của chính mình.
Không chỉ là một chuyên gia sống khỏe, tôi còn biết, chị rất am hiểu thiền. Ngày nay mọi người nói về “hành thiền” rất nhiều, nhưng không phải ai cũng hiểu đúng về nó?
Điều sai lầm nhất mà họ nghĩ về hành thiền là cứ ngồi xuống, hít thở và không nghĩ gì. Đến khi ngồi xuống, trong đầu ngập tràn suy nghĩ, họ lại nghĩ rằng mình chưa tập được thiền, không hợp thiền hay không có duyên. Bản chất của hành thiền là tĩnh tâm. Bạn có thể gọi đó là bài tập thể dục cho bộ não để giúp mình kiểm soát dòng suy nghĩ và cảm xúc. Khi thiền, bạn sẽ tách được những ý nghĩ của mình ra để quan sát, nhận biết, xem rằng đó có phải mình hay không. Tôi ví não mình sinh ra những ý nghĩ giống như máy tính, thiền sẽ giúp mình làm chủ ba chức năng: phím ON, OFF và DELETE. Máy tính được bật quá lâu sẽ nóng máy giống như chúng ta suy nghĩ quá nhiều sẽ không thông suốt được đầu óc, vậy nên dùng phím OFF. Những dữ liệu thừa cần được giải phóng tựa như khi những đau khổ trong quá khứ chúng ta cần phải quên đi thì dùng phím DELETE. Khổ hay sướng, tùy vào suy nghĩ thôi.
Đến với thiền 6 năm, chị đã nhận ra được những điều gì?
Nhờ có thiền, tôi đã phá bỏ khuôn mẫu của mình trước kia. Tôi dám đối diện với sợ hãi, sự tự ti, dám sống mà không sợ người khác nghĩ gì về mình. Tôi có tự do, tôi được sống là mình. Đến với thiền, không thể nói tôi không còn tham vọng nhưng những tham vọng ấy thực tế hơn, là mình hơn.
Tôi nghĩ rằng bất cứ ai cũng có thể theo thiền, chứ không phải chỉ những bậc cao tăng, người siêu phàm có thể hành thiền như trong suy nghĩ nhiều người. Và thiền cũng không phải là bỏ hết hiện tại để đi đến những nơi hẻo lánh hoang vu để hành. Bạn có thấy ai đi tập gym luyện cơ bắp mà phải bỏ hết thực tại không? Chỉ cần những bài tập thiền vào cuộc sống hằng ngày như bạn đánh răng rửa mặt thôi, 3 phút một ngày cũng được.
Đặc biệt là các bạn trẻ, những người phải đối mặt với rất nhiều áp lực trong cuộc sống sôi động hiện tại, tôi khuyên các bạn nên tìm tới thiền, tới tâm linh càng sớm càng tốt, vì có tâm linh dẫn đường thì sẽ biết được điểm dừng khi mình đứng trước ngưỡng sân, si.
Người trẻ, hãy cứ mạnh dạn trải nghiệm và tận hưởng cuộc sống. Hãy làm tất cả những gì mình muốn, kể cả tham, sân, si cũng được. Đừng sợ! Bởi họ được phép sai lầm, từ đó trang bị thêm kiến thức bao gồm sức khỏe, trí tuệ để xử lý những độc tố trong cuộc sống của mình.
Hiện nay, có rất nhiều người nhắc tới khái niệm “sống xanh”. Vậy theo chị “sống xanh” có phải chỉ là ăn chay không?
Sống xanh là hài hòa với nội tâm, với người khác và với thiên nhiên. Đa số chúng ta tùy nhu cầu và hoàn cảnh mà thường tiếp cận với sống xanh chỉ từ một góc độ có lợi cho bản thân mình lúc đó, nếu không tiếp tục tìm hiểu sẽ không thấy hết những mặt khác trong tổng thể cái mà tôi gọi là “hệ sinh thái sống xanh”.
Ăn chay hay tập thể dục đúng là sống xanh nhưng chỉ là một phần mà thôi. Khi hiểu được cách thức hệ sinh thái đó vận hành và vị trí của mình trong sự kết nối với các nhân tố khác trong hệ sinh thái đó, chúng ta sẽ có khả năng đưa ra những chọn lựa vừa nuôi dưỡng bản thân mình tốt nhất cả về thể chất và tinh thần, vừa giúp giữ cân bằng bền vững cho toàn bộ hệ sinh thái.
Chị có lời khuyên nào về việc tập thể dục không?
Tác hại của việc không tập thể dục không khác gì tác hại của việc nghiện thuốc lá vậy, hậu quả đến từ từ nhưng bào mòn cho tới khi bạn kiệt quệ. Vận động tập thể dục giúp các tế bào thông minh hơn để xử lý mỡ thừa đóng lại trong tế bào, giúp hệ thống dây chằng, cơ xương khớp được bôi trơn. Mỡ thừa gây ảnh hưởng tới những thụ thể nằm trong tế bào, tới trao đổi chất bên trong và bên ngoài cơ thể, máu sẽ không lưu thông được. Không tập thể dục sẽ không tận dụng được dinh dưỡng và làm suy yếu khả năng thải độc.
Là một người hiểu rõ về sức khỏe con người như thế, về bản thân mình, chị đã thực hiện một cách nghiêm túc và chỉn chu chưa?
Tập yoga, thiền, ăn uống dinh dưỡng đúng, tôi làm được hết và tuân thủ nghiêm ngặt, duy chỉ có điều tôi chưa hài lòng về bản thân mình là chưa ngủ sớm. Khoảng thời gian ngủ tốt nhất là từ 10 rưỡi đến 11 giờ đêm nhưng bản thân tôi còn đang dở dang việc học nên thường đi ngủ muộn hơn dự kiến một chút. Tôi hy vọng sớm cải thiện được thói quen này.
Các bạn ạ, tôi thực sự mong mọi người hãy chăm sóc sức khỏe thể chất, tinh thần, xã hội của bản thân một cách khoa học, đúng đắn để có cuộc sống thực sự Xanh và Trong.
