Việt Nam đang có gần 10 triệu người thuộc nhóm HENRYs – thu nhập cao nhưng chưa giàu. Họ là ai?
Hấp dẫn hơn cả giới thượng lưu, HENRYs – the High Earners Not Rich Yet – những người có thu nhập cao nhưng chưa giàu đang là tập khách hàng mà nhiều thương hiệu xa xỉ muốn nhắm tới. Theo nghiên cứu của RBNC, khoảng 10% dân số Việt Nam thuộc nhóm này vào năm 2020…
Những HENRYs Việt Nam, họ là ai?
Ông Robert Trần – Giám đốc điều hành Tập đoàn Tư vấn Chiến lược RBNC phụ trách thị trường Bắc Mỹ và Châu Á Thái Bình Dương – cho biết: Thị trường hàng xa xỉ toàn cầu, trong đó có Việt Nam, đang chứng kiến sự trỗi dậy của một nhóm người tiêu dùng mới – HENRYs(the High Earners Not Rich Yet –những người thu nhập cao nhưng chưa giàu).
Ông Robert Trần – Giám đốc điều hành Tập đoàn Tư vấn Chiến lược RBNC phụ trách thị trường Bắc Mỹ và Châu Á Thái Bình Dương.
Chia sẻ trên chương trình CEO – Chìa khóa thành công về một nghiên cứu của Tập đoàn RBNC cách đây 3 năm, ông Robert cho biết năm 2020, sẽ có 10% dân số Việt Nam thuộc nhóm HENRYs này.
“Chúng tôi không gọi họ là tầng lớp trung lưu, mà là tầng lớp cận giàu”, ông Robert nói.
HENRYs, theo định nghĩa của RBNC, là những cặp vợ chồng có thu nhập khoảng 75.000 – 250.000 USD/năm, tức xê dịch từ gần 2 – 6 tỷ đồng/năm. Mức sàn thu nhập này thấp hơn mức Deloitte đề cập về tầng lớp HENRYs trong báo cáo “Những thế lực kinh doanh hàng xa xỉ toàn cầu 2019. Trong báo cáo này, Deloitte định nghĩa giới HENRYs có thu nhập từ 100.000 – 250.000 USD/năm.
“Đây là nhóm chưa giàu, nhưng muốn có trải nghiệm của người giàu. Ở Việt Nam, số người thuộc nhóm này khoảng 10 triệu người”, ông Robert nói thêm.
Báo cáo này cũng đề cập đến một tương lai của giới nhà giàu Việt Nam. Theo đó, 10 năm nữa, Việt Nam sẽ có rất nhiều bạn trẻ Gen Z trở thành tỷ phú.
Vì đâu những kẻ cận giàu HENRYs “hấp dẫn” hơi cả giới thượng lưu?
Ảnh minh họa. Nguồn: Forbes.
“Đừng nghĩ người giàu sẵn sàng trả tiền cho những món hàng xa xỉ, bởi người giàu đã đủ trải nghiệm. Nhưng nhóm HENRYs thì khác”.
“Đó là nguyên nhân mà Chanel, Dior, Louis Vuitton… làm những sản phẩm giá thấp hơn, nhắm vào nhóm HENRYs. Thay vì chỉ làm ra những chiếc túi vài ngàn USD, các thương hiệu xa xỉ đã cho ra cả những chiếc túi vài trăm USD để phục vụ nhóm này”, ông Robert chia sẻ.
Báo cáo “Những thế lực kinh doanh hàng xa xỉ toàn cầu 2019” của Deloitte cho biết, bởi HENRYs khả năng cao là sẽ gia nhập giới nhà giàu trong tương lai gần, việc đưa nhóm này vào danh mục phục vụ của các thương hiệu luxury sẽ là “mũi tên trúng hai đích”: Giữ chân được khách hàng có giá trị trong hiện tại, và Xây dựng mối quan hệ khách hàng, bán được hàng xa xỉ cho họ trong tương lai, khi họ trở thành những người tiêu dùng thực sự giàu có.
7 đặc tính của nhóm HENRYs
Deloitte nhận định HENRYs là phân khúc khách hàng cực quan trọng. Các thương hiệu cao cấp muốn nhắm đến giới HENRYs phải cung cấp các sản phẩm toàn diện, nhưng đồng thời mang tính cá nhân hóa và thể hiện bản thân.
HENRYs rất khác với ông bà cha mẹ của họ. Họ sành công nghệ, thích mua sắm trực tuyến và dễ có thiện cảm với những thương hiệu mang tính bền vững và tạo tác động xã hội.
Còn theo RBNC, giới HENRYs có thể mô tả với 7 đặc tính sau:
1. Tài chính
Tiết kiệm để mua nhà, mua xe, mua bảo hiểm, gửi ngân hàng… là thói quen sử dụng tài chính thường thấy ở nhóm HENRYs. Họ lo lắng cho tương lai bản thân và chuẩn bị những khoản “phòng thân” nhằm đảm bảo sức khỏe và chất lượng cuộc sống. HENRYs có tối thiểu 75.000 USD (khoảng 1,7 tỷ VND) trong tài khoản.
2. Phong thái
“Giàu chưa chắc đã sang”. Có nhiều người lầm tưởng thu nhập cao đồng nghĩa là họ đã có cuộc sống cao cấp. Đẳng cấp thật sự của một HENRYs được khẳng định từ chính suy nghĩ của họ: “Tôi độc lập, tôi mạnh mẽ và tôi có giá trị của mình”.
3. Tinh thần
Họ thích dùng “hàng hiệu giá phải chăng”. Mặc dù thu nhập của họ tốt nhưng họ sẽ không chi quá nhiều tiền chỉ vì thương hiệu nổi tiếng. Điều họ quan tâm nhất vẫn là giá trị thực của sản phẩm hay dịch vụ nào đó. Để đáp ứng xu hướng đó, hàng loạt nhãn hiệu thời trang đình đám khéo léo đưa vào những câu chuyện nhân văn để nói về sản phẩm hay dịch vụ của họ.
4. Thể chất
Ảnh minh họa
Họ dành nhiều thời gian cũng như tiền bạc để đầu tư vào sức khỏe. Họ nhận thức rõ và xem trọng các hoạt động tăng cường thể chất và giữ vóc dáng như tập thể dục, tập gym hay yoga và sử dụng các thực phẩm sạch…
Điều này còn làm hình thành nên mối bận tâm khi nhóm người này khi quyết định làm việc tại các công ty với câu hỏi “Liệu công ty này có tạo điều kiện để nhân viên có thời gian tập thể thao hay chính sách chăm sóc sức khỏe nhân viên không?”
5. Tri thức
Suy nghĩ mới mẻ, luôn khát khao học hỏi và trải nghiệm để thu nạp thêm nhiều kiến thức. Đó là những suy nghĩ vô cùng tích cực của nhóm người này. Họ luôn mong muốn được học nhiều hơn nữa, từ đó hình thành những sở thích như tham gia các khóa học ngắn hạn, các buổi hội thảo, tọa đàm, đi du lịch để khám phá, trải nghiệm…
6. Xã hội
Ở Việt Nam mối quan hệ xã hội đang bị hiểu sai. Người ta nghĩ có connect (kết nối) với những người giàu, người nổi tiếng, chuyên gia… trên mạng xã hội thì đã được xem là “có đẳng cấp”. Tuy nhiên, HENRYs hiểu rất rõ network (mối liên hệ) thực sự sẽ được thể hiện ở chỗ bạn biết họ, họ biết bạn và cả hai sẽ sẵn sàng gặp gỡ bên ngoài và hỗ trợ lẫn nhau.
7. Môi trường
Trân trọng thiên nhiên. Họ thích tham gia và ủng hộ các sản phẩm, dịch vụ có góp phần vào bảo vệ môi trường sống và tránh tuyệt đối các thực phẩm từ động vật có khả năng bị tuyệt chủng.
2020 thật là một năm ‘lý tưởng’ để trưởng thành, nhất là những người trẻ, khi phải rời khỏi trường trung học, đại học hay các trung tâm dạy nghề hoặc thậm chí là cuộc sống độc thân… chỉ để bước vào một thế giới biến động chưa từng có.
Cuộc hội thoại trong bộ phim Mỹ ra mắt 22 năm trước của đạo diễn Mike Judge với cái tên rất phù hợp – Office Space (Không gian văn phòng) – chẳng khác chi điềm báo cho thời đại công việc biến động chưa từng thấy hiện giờ.
Nhân vật Peter nêu một câu hỏi đậm màu nhân sinh quan: “Đời còn gì hay nếu chúng ta vẫn cứ làm công việc giống hệt bây giờ khi đã 50 tuổi?”. Samir trả lời với chút mỉa mai: “Công việc mà ổn định được như vậy là phước đức đó”.
Năm 2021 này, Peter Gibbons (Ron Livingston thủ diễn) – nhân vật chính trong Office Space – sẽ bước vào tuổi “tri thiên mệnh”. Nhưng hồi năm 1999, anh hẳn không tưởng tượng nổi rằng ở thời đại này, việc được làm cùng một công việc từ khi 20 đến khi 50 tuổi đã gần như bất khả. Đó không còn là gánh nặng của sự tẻ nhạt và nhàm chán, mà đã trở thành một đặc quyền chỉ rất ít người dám mơ tới.
Nếu những đứt gãy đã bắt đầu từ khi Internet ra đời và nền “kinh tế chia sẻ” tràn ngập thế giới, đại dịch COVID-19 càng khiến tính chất bấp bênh và những điều chỉnh với lực lượng lao động thêm sâu sắc. Dạo qua một vòng các sinh viên đại học ở Hoa Kỳ vào đầu năm mới giữa mùa dịch, Hãng tin CNBC ngày 3-1 ghi nhận nhiều chuyển biến nhận thức.
Lấy ví dụ, Jackson England – 20 tuổi, vốn là sinh viên y khoa ở Đại học Columbia – khởi đầu với ước mơ trở thành bác sĩ phẫu thuật thần kinh. Nhưng chứng kiến COVID-19, anh giờ muốn chuyển sang khoa tâm lý học. “Khi corona ập tới, tôi bắt đầu nhìn thấy rất nhiều vấn đề với công lý xã hội trên truyền thông, đó là khi tôi đổi ý”, England nói.
Một hệ quả khác của đại dịch là nhiều công ty để nhân viên làm việc ở nhà. Ước tính 42% lực lượng lao động Mỹ hiện làm việc từ xa, theo một nghiên cứu của Đại học Stanford. Điều đó làm thay đổi tính toán của những người trẻ sắp bước vào đời – nhiều người thấy họ không cần chuyển tới những siêu đô thị như thành phố New York để tìm việc nữa.
“Cuộc khủng hoảng toàn cầu khiến tôi nhận ra cách duy nhất để có một công việc ổn định là tự gầy dựng doanh nghiệp của mình và gác lại ý tưởng tìm một công việc hoàn hảo trong ngành tài chính ở các tập đoàn lớn”, Laura Vasco, học kinh doanh và tài chính ở Đại học Montclair State, nói.
Vài tháng trước, vừa đi học Vasco vừa khởi nghiệp với công ty chuyên kinh doanh thảm tập yoga thân thiện môi trường. “Rất khó khăn khi ta khởi nghiệp giữa một cuộc khủng hoảng kinh tế lớn thế này, nhưng tôi biết nếu mình không bắt đầu ngay, tương lai của tôi rốt cuộc sẽ phải phụ thuộc vào việc nền kinh tế có hồi phục đủ nhanh hay không”, Vasco nói. Soi chiếu lại quan điểm và nhận thức của Peter Gibbons 22 năm về trước, đó thực sự là một thế giới hoàn toàn khác.
Patricia Paule – 28 tuổi, vừa tốt nghiệp Đại học Munich (Đức) và đã có vài năm kinh nghiệm thực tập sinh – chia sẻ với Đài truyền hình DW rằng cô đã đầu tư rất nhiều thời gian và công sức để xây dựng một sự nghiệp hoàn hảo đến mức cạn kiệt năng lượng vì những cú sốc y tế và kinh tế vừa qua.
Năm 2020, Patricia dự tính chuyển sang sống ở Ireland để vừa làm việc vừa thay đổi môi trường vài năm. Trước khi lên đường, cô sang thăm họ hàng ở Tây Ban Nha và dự tính sẽ thực hiện chuyến hành hương giống năm 2019: cuốc bộ từ Tây Ban Nha sang Bồ Đào Nha. Nhưng rồi cả hai quốc gia đó phải phong tỏa vì dịch bệnh. “Tình hình trở nên nghiêm trọng rất nhanh chóng”, cô nhớ lại. Ngay cả việc trở về Đức cũng trở nên khó khăn: “Mọi dự tính của tôi tan thành mây khói. Tôi không còn biết phải làm gì”.
Patricia đã cân nhắc ý tưởng bỏ việc và tự khởi nghiệp nghề tư vấn độc lập trong quản trị sáng tạo. Nhìn lại năm 2020, cô cũng không coi đó là một năm mất mát hay thất bại: “Virus corona có thể là cú hích mà tôi đang cần”.
Tuy nhiên, các nhà xã hội học cảnh báo không phải người lao động trẻ nào cũng có được tinh thần lạc quan như vậy. “Năm vừa qua đánh dấu bước ngoặt với sự nghiệp của nhiều người trẻ. Nó tác động mạnh lên họ đúng vào lúc họ khởi đầu sự nghiệp – Michael Corsten, nhà xã hội học ở Hildesheim, một trong những người đầu tiên nói tới một “thế hệ corona”, bình luận – Những người 18 – 30 tuổi đang thiết lập hành trình cuộc đời. Họ vừa tốt nghiệp, đang lựa chọn nghề, đang tìm một bạn đời, đang nỗ lực mua căn nhà cho riêng mình. Với không ít người, đây là “giờ cao điểm” trong cuộc đời họ, khi rất nhiều quyết định trọng đại được đưa ra trong một quãng thời gian ngắn, nhưng giờ họ đang phải nghi ngờ những quyết định đó và phải nhìn nhận lại những giá trị cốt lõi của mình”.
Nhưng không phải chỉ có tin xấu. “Dịch bệnh buộc chúng ta dừng lại và suy nghĩ – Heike Solga, giáo sư xã hội học ở Đại học Tự do (Berlin), nói – Nhiều người trẻ giờ tự nhủ: Công việc trong mơ của mình hóa ra chỉ là bèo nước trong thời khủng hoảng, mình phải thay đổi thôi. Dịch bệnh đã đặt ra những thách thức thật sự, nhưng hi vọng nó cũng sẽ mang lại cả cơ hội nữa”.
Nikkei Asian Review dự báo tới năm 2025, “thế giới công ăn việc làm sẽ linh hoạt và dung nạp hơn với một số người chúng ta, và tàn nhẫn, phân tán, và bấp bênh hơn với một số người khác”. Đồng thời, xu hướng “công việc giao thoa” (hybrid work) sẽ trở thành chủ lưu. Đó là khi người ta không còn làm hay nghỉ cố định theo giờ giấc, ngày tháng của thời đại công nghiệp nữa – người lao động có thể làm 2-3 ngày trong tuần ở nhà hoặc từ xa.
Hệ quả trực tiếp của điều đó là không gian làm việc thay đổi: ở nhà, ở văn phòng, và một nơi thứ ba – những không gian làm việc chia sẻ, hay thậm chí là quán cà phê, công viên… Một trong những hiệu ứng tích cực là khi công việc không còn đòi hỏi sự hiện diện liên tục, phụ nữ sẽ bình đẳng hơn với nam giới ở sở làm, khi họ có thể sắp xếp thời gian tối ưu cho cả công việc và gia đình. Ở chiều ngược lại, những làn sóng thất nghiệp, nhất là với người trẻ, sẽ còn tiếp diễn ít nhất là vài năm sau 2020.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, mặc dù các tác động trực tiếp của COVID-19 lên sức khỏe nhóm người trẻ tuổi nói chung là ít nghiêm trọng hơn, nhưng họ đang chịu ảnh hưởng không kém bởi những hậu quả lâu dài của đại dịch, bao gồm cả tác động về mặt tinh thần.
Ở nước Anh, không những việc học gián đoạn mà những vấn đề trong gia đình đang làm nặng lòng nhiều người trẻ khi họ bị buộc trở về nhà. Dù đang ở độ tuổi thanh xuân phơi phới, các sinh viên này cho biết họ cảm thấy cô đơn, chán nản, buồn bã và không thể ngủ được. Mức độ hoảng loạn đã tăng vọt trước cảm giác bất an, việc hạn chế tiếp xúc trực tiếp với giáo viên và bạn bè, cũng như nỗi sợ hãi của họ về tương lai.
Tại Úc, 40% trong số người trong độ tuổi 15 – 25 tham gia khảo sát hồi giữa năm ngoái của Quỹ Sức khỏe tâm thần thanh niên quốc gia cho biết cảm thấy đại dịch đã ảnh hưởng đến niềm tin của họ về khả năng chinh phục các mục tiêu tương lai. Trong một công trình khác, Stefanie Dimov (ĐH Melbourne, Úc) dành cả năm qua để thu thập suy nghĩ của những người trẻ về ước mơ và việc làm, công việc mà cô kể với The Guardian là “rất đau lòng”. “Cảm giác chung mà tôi nhận được từ hàng trăm phản hồi là người trẻ đang trải qua cảm giác vô vọng và bị sốc” – Dimov kể.
Theo một nghiên cứu ở Trung Quốc hồi tháng 2 năm ngoái, trong 7.000 người tham gia, lực lượng dưới 35 tuổi bộc lộ mức độ lo lắng cao hơn và nhiều triệu chứng trầm cảm hơn so với các nhóm tuổi khác. Trong khi đó tại Mỹ, cuộc khảo sát mới nhất do bác sĩ Roy H. Perlis từ Trường Y Harvard (Mỹ) chủ trì cho thấy gần một nửa số người trẻ (18 – 24 tuổi) có các triệu chứng trầm cảm, với hơn một phần ba thừa nhận có ý nghĩ về cái chết hoặc tự tử.
Vì sao người trẻ tuổi lại đặc biệt dễ bị tổn thương trong thời gian này? Các nghiên cứu trước đây về cách cảm xúc của chúng ta thay đổi trong suốt quãng đời có thể gợi mở một vài manh mối cho các nhà khoa học đang bắt đầu tìm cách ráp nối những mảnh ghép trong bối cảnh COVID-19 để tìm câu trả lời.null
Theo “lý thuyết chọn lọc cảm xúc xã hội” (Springer Nature, 2016) của nhà tâm lý học Laura L. Carstensen (ĐH Stanford), thế hệ trẻ hơn nhìn nhận về thời gian rất khác. Khi còn trẻ, thời gian sống còn nhiều, người ta thường tập trung tìm kiếm tri thức, chẳng hạn như đầu tư vào một dự án dài hạn. Mặt khác, khi người lớn tuổi hơn nhận thức về quỹ thời gian hạn chế, họ thường tập trung vào các mục tiêu gắn với cảm xúc, như tận hưởng những khoảnh khắc đẹp và tham gia vào các hoạt động thoải mái. Hay nói cách khác, ngay cả khi không có đại dịch, nhóm người lớn tuổi quan tâm và nỗ lực hơn trong việc điều chỉnh cảm xúc của họ, và vì vậy có xu hướng sống hạnh phúc hơn.
Khi một đại dịch toàn cầu được thêm vào “phương trình hạnh phúc”, nhóm người trẻ tuổi gặp bất lợi lớn hơn. Các mục tiêu quan trọng ở độ tuổi này, như tích lũy kỹ năng mới hoặc gặt hái thành công trong công việc, đang bị cản trở vì trường học đóng cửa và việc làm khan hiếm. Trong khi đó, mặc dù cuộc sống của tất cả chúng ta đều bị ít nhiều hạn chế, người lớn tuổi thường dễ dàng tìm thấy sự hài lòng trong những điều nhỏ bé.
Theo lý thuyết của Carstensen, người trẻ muốn mở rộng tối đa mạng lưới xã hội, họ thích các kết nối mới mẻ và hứa hẹn nhiều lợi ích trong tương lai. Điều này tỉ lệ nghịch với độ tuổi, vì càng sống lâu người ta càng chọn lọc và trải qua quá trình “cắt tỉa” để họ được bao bọc bởi những bạn bè thân thiết nhất. Đặc tính này tình cờ lại phù hợp với lối sống giãn cách và nhốt mình trong “bong bóng” an toàn giữa đại dịch.
Tiến sĩ Betty Lai, chuyên gia trong ngành tâm lý học tham vấn thuộc ĐH Boston (Mỹ), gọi sinh viên của mình là “những người lớn đang trưởng thành”, khi vẫn đang đi học, đang khám phá mọi thứ trên con đường họ đi, bao gồm những câu hỏi về nghề nghiệp và ai sẽ bên cạnh họ dài lâu trong cuộc đời. “Đại dịch đang thay đổi những cơ hội để họ tìm câu trả lời, tất nhiên gồm cả cơ hội được đến trường và gặp gỡ” – cô chia sẻ trên The New York Times.
Là chuyên gia nghiên cứu sức khỏe tâm thần sau thảm họa, như thiên tai hay khủng bố, tiến sĩ Lai nhận định đại dịch hiện nay là mảnh đất màu mỡ để các thảm họa sức khỏe tâm thần sinh sôi với mức độ nguy cơ chưa từng có. “[Giai đoạn khủng hoảng] này lại kéo dài, lâu hơn bất cứ điều gì chúng ta từng thấy trước đây, và việc phải giãn cách xã hội chỉ làm mọi thứ tồi tệ hơn” – cô nói.
Các chuyên gia đang tìm hiểu những cách khác nhau giúp thế hệ trẻ (và những người khác) đối phó với sự cô lập và căng thẳng của đại dịch. Trong bài báo trên tạp chí American Psychological Association, các nhà nghiên cứu Nhật Bản cho rằng một cách để người trẻ chiến thắng những cuộc chiến trong tâm hồn là cố gắng “thưởng thức” những trải nghiệm đời thường, hàng ngày bằng năm giác quan, qua đó khuếch đại cảm xúc tích cực và thúc đẩy trạng thái bình tĩnh. Phương pháp này có thể giống như việc bạn chú ý đến hơi thở và cảm giác của mười đầu ngón tay mỗi khi căng thẳng.
Tương tự, một nghiên cứu cách đây 10 năm với 282 sinh viên đại học ở Bỉ cho thấy rằng những suy ngẫm tích cực hoặc kéo dài sự chú ý vào những khía cạnh dễ chịu của hiện tại (như sự kinh ngạc trước cảnh hoàng hôn hoặc say sưa trong niềm vui khi được gọi điện thoại với một người bạn) sẽ mang đến cảm xúc lành mạnh. Kể cho người khác nghe về những cảm xúc trên thậm chí còn “công hiệu” hơn nữa. Phải nói rằng phương pháp này hoàn toàn trái ngược với việc dành hàng giờ mỗi ngày để tiêu thụ mớ tin tức về COVID-19, điều mà nhiều người đang làm.
Theo Sophie McMullen, biên tập viên tạp chí Greater Good: “Tìm cách duy trì sự kết nối, cho đi và nhận lại sự hỗ trợ có thể giúp chống lại những trải nghiệm đau buồn mà nhiều người đang phải đối mặt… Mặc dù tâm trí của chúng ta có thể bị kéo vào việc theo đuổi các mục tiêu tương lai lớn lao và gặp gỡ những con người mới, nhưng trong thế giới hiện nay, điều quan trọng là tập trung vào sức khỏe tinh thần và những mối quan hệ thân thuộc”.
Một năm sống trong đại dịch COVID-19 đã để lại những ảnh hưởng rõ rệt, cả tiêu cực lẫn tích cực, lên chuyện thu nhập và vấn đề tài chính của người trẻ khắp thế giới.
Bạn có thất nghiệp hay giảm thu nhập thì các hóa đơn vẫn đến đều đặn mỗi tháng.
Alyssa Desmore (23 tuổi), một sinh viên đại học ở California. Cô hiện sống cùng cha mẹ và chỉ nhận 98 USD/tuần tiền trợ cấp thất nghiệp trong lúc chờ được gọi đi làm trở lại tại một học khu địa phương.
Bức tranh đời sống kinh tế của người trẻ trong năm 2020 không chỉ là những điểm tối. Khi buộc phải thay đổi, ta có quyền chọn thay đổi để mọi thứ tốt đẹp hơn. “Hơn 16% thế hệ Z và 18% thế hệ millennial đã bắt đầu tiết kiệm nhiều hơn để nghỉ hưu kể từ khi đại dịch bùng phát” – Stefanie Lewis, giám đốc Ngân hàng Wells Fargo, chia sẻ.
Trong cái rủi có cái may, cũng nhờ học được cách tiết kiệm nhiều hơn trong mùa dịch mà nhiều khách hàng trẻ tuổi của Wells Fargo đã đủ khả năng trả hết nợ tín dụng và các khoản vay sinh viên, theo Stefanie. “Những điều đơn giản như nấu ăn ở nhà và hạn chế ăn ngoài đã thay đổi quan niệm của nhiều người về giá trị cuộc sống. Ai cũng biết tự nấu ăn có thể giúp bạn tiết kiệm tiền, nhưng khi không còn lựa chọn nào khác thì người ta mới nhận ra niềm hạnh phúc của việc đó” – Stefanie nói.
Brennan Hickey (30 tuổi), sống ở bang Arizona, cho biết số tiền tiết kiệm và phần đóng góp cho quỹ hưu trí của anh đã tăng lên sau 8 tháng từ khi bắt đầu có dịch. Khoản chi duy nhất tăng lên trong dịch là tiền mà anh đầu tư cho môn thể thao ưa thích là chạy bộ đường mòn. “Tôi cảm thấy thoải mái với những gì mình có và sống bớt lệ thuộc vào vật chất hơn. Tôi chi nhiều tiền hơn cho các trải nghiệm và ít đi cho những món đồ mới” – Brennan nói với CNBC.
Với một số người trẻ như Robert Scanlon (23 tuổi), đến từ bang North Carolina, dịch COVID-19 giúp anh có mục đích rõ ràng hơn khi tiết kiệm. Thay vì ghé mua cà phê Starbucks mỗi sáng trên đường đi làm, Robert bắt đầu tự pha cà phê “vừa rẻ vừa ngon” ở nhà. “Tôi đang xây dựng tấm lưới phòng hộ cho riêng mình. Ai mà biết điều gì sẽ xảy đến trong tương lai” – Robert nói.
Thệ hệ GenX: chắc hẳn cà phê pha phin là văn hóa, chỉ có những người thật sự tinh tế, yêu văn chương nghệ thuật mới cần đến chất đắng hậu ngọt như cà phê để thăng hoa thêm cảm xúc
Thệ hệ GenX
Thế hệ GenY: cà phê pha phin là nếp sống quen thuộc của họ. Trông vừa mộc mạc đơn giản, hữu tình qua những câu chuyện hàn huyên mỗi buổi sáng ở các khu phố nhỏ
Thế hệ GenY
Thế hệ GenZ: Với thế hệ Gen Z: kiểu uống ly cà phê mà pha sẵn đá, có ống hút trong cái hộp nhựa rồi vội vã xách mang đi hay nơi bạn bè sẻ chia những câu chuyện thú vị
Thế hệ GenZ
Thế hệ Gen C: cà phê là văn hóa đương đại, là nếp sống không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày, là sự sẻ chia đồng cảm
Chào mừng đến với kỷ nguyên của thế hệ Alpha – Thế hệ sinh năm 2K10 trở lại
Khi mọi người vẫn còn đang nói về gen Z và những tiềm năng trong tương lai thì một thế hệ mới đang âm thầm bước vào thời kì “chạy đà”. Đây là thế hệ thừa kế những “di sản” của gen Z để rồi tạo ra những điều bất ngờ nhất trong lịch sử: Chào mừng các bạn đến với kỉ nguyên của Alpha!
Thế hệ Alpha – họ là ai?
Gen Alpha là thế hệ được sinh ra sau năm 2010, là những bạn bắt đầu bước vào tuổi teen. Thế nhưng, thế hệ này hứa hẹn sẽ nắm quyền lực rất lớn trong tay bởi được nuôi dưỡng trong một thời kì hoàn toàn mới.
Gen Z được nuôi dưỡng bởi gen X và Y, là thế hệ chứng kiến cú nhảy vọt của công nghệ thông tin, sinh ra trong thời kì đã phát triển công nghệ và trí tuệ nhân tạo.
Với gen Alpha, công nghệ không còn là công cụ mà trở thành cuộc sống. Nếu như tuổi thơ ba mẹ chúng ta gắn liền với những trò chơi dân gian, gặp gỡ tương tác trực tiếp; chúng ta gắn liền với truyền hình và game kĩ thuật số đời cũ thì gen Alpha gắn liền với Internet và trí tuệ nhân tạo (AI).
Việc một cậu em lớp 1 mong muốn được facetime với bạn bằng máy tính bảng cũng không khác việc bố mẹ chúng ta mong muốn được chơi các trò dân gian hay chúng ta mong muốn được xem chương trình yêu thích cùng bạn bè. Đó là việc chúng ta cần thấu hiểu khi bước vào giai đoạn mới; giống như bố mẹ lạ lẫm với những điều chúng ta làm và ông bà lạ lẫm với những điều bố mẹ chúng ta trải qua.
Những đứa trẻ Alpha sẽ khiến thế giới thay đổi?
#Công nghệ hoá cách xử lí vấn đề
Gen Alpha được biết đến là thế hệ tiếp xúc với trí tuệ nhân tạo sớm nhất (AI) khi từ những năm đầu đời đã hiểu về Siri (Apple), trợ lí Google (Google), Alexa (Amazon)… Họ tương tác với trí tuệ nhân tạo như những người bạn. Vì thế, một trong những giá trị cốt lõi đầu tiên của thế hệ này chính là khả năng “suy nghĩ công nghệ hoá”. Công nghệ không còn là thứ “đồ chơi xao lãng” mà trở thành cách sống, cách học hỏi và kết nối cho gen Alpha.
#Những người ảnh hưởng đầy “sức nặng”
Theo nghiên cứu “Understanding Generation Alpha” vào năm 2018 tại Mỹ, 81% trẻ em sinh ra thế hệ này ảnh hưởng đến thói quen sử dụng đồ công nghệ của bố mẹ; 27% các bậc phụ huynh phải hỏi ý kiến của con mình trước khi mua đồ điện tử (như TV, máy tính bảng, điện thoại, laptop…). Điều này dẫn đến hệ quả mới mà trước đây chưa từng có thế hệ nào phổ biến: suy nghĩ và lời nói của thế hệ Alpha được xem trọng nhiều hơn trong những quyết định gia đình cho dù họ có tuổi đời rất trẻ.
Và nếu muốn trở thành một người có tầm ảnh hưởng trong tương lai (Influencers), bạn cần biết đã có sự thay đổi. Gen Alphachú ý tới những Influencers có màu sắc riêng, có câu chuyện đặc biệt và những giá trị độc nhất (dù kì lạ đi chăng nữa).
Có thể nói họ tìm kiếm “bản sắc và cốt lõi” chứ không còn những giá trị quảng cáo giống nhau. Biết được điều này, hãng đồ chơi Creatable World đã tạo ra những búp bê và đồ chơi chưa từng có. Những búp bê này là điển hình cho câu chuyện giới tính “không nhãn dán”. Đồ chơi sẽ được thay đổi theo tính cách và sở thích của từng đứa trẻ chứ không như Barbie thế hệ trước, áp đặt xu hướng và nhãn dán của nam lẫn nữ.
#Thừa hưởng di sản “tử tế” từ gen Z
Nghề nghiệp cũng là thứ thay đổi nhiều nhất khi nói đến thế hệ này. Chưa nói đến những ngành nghề không dự đoán được, theo nghiên cứu của trang Wunderman Thompson Commerce năm 2019, 59% gen Alpha muốn làm việc ở nơi có thể cứu người/ động vật/ sự sống, 51% khác muốn làm việc liên quan đến công nghệ để thay đổi thế giới.
Sự tử tế của gen Z đã tạo ra di sản mới cho hậu bối của mình – thế hệ Alpha.
“The Four Cs” cho chuyến bay đến 2050
Những đứa trẻ sinh ra ngày hôm nay chỉ mới đạt độ tuổi 30 khi thế giới bước sang 2050 và thế hệ này vẫn sẽ tiếp tục trở thành một công dân toàn cầu tích cực đón chờ một thiên niên kỉ mới vào 2100.
Vậy những người trẻ này, và chính teen mình, cần học gì và chúng ta cần biết gì để “sống sót” trong một môi trường tương lai chỉ toàn những cá nhân xuất sắc? Theo bài viết “What kids need to learn to succeed in 2050” (Trẻ cần học gì để trở nên thành công vào năm 2050), các chuyên gia sư phạm đã nghiên cứu và cho rằng trường học nên chuyển sang dạy “The Four Cs” – 4 kỹ năng bao gồm Sáng tạo (Creative), Tư duy phản biện (Critical thinking), Giao tiếp (Communication) và Hợp tác (Collaboration). Đặc biệt hơn trong kĩ năng Sáng tạo, chúng ta không chỉ học kĩ năng tạo ra cái mới mà còn phải học cách Tái tạo (Re-creative) lại thế giới qua những định nghĩa cũ.
Vì sao lại là bốn kĩ năng trên? Đây là bốn kĩ năng cốt lõi giúp chúng ta trụ vững trước những thay đổi không đoán trước của tương lai. “Đây là những kĩ năng giúp bạn đối mặt với những thay đổi, giữ sự tò mò để học những điều mới. Và đặc biệt, duy trì sự cân bằng trong tâm thức trước những ngoại cảnh thay đổi khó lường. Để bắt kịp cách thế giới vận hành từ đây đến 2050, phát minh ra những ý tưởng và sản phẩm mới chưa bao giờ đủ, bạn cần phải học cách tái tạo chính bản thân” (trích Trẻ cần học gì để trở nên thành công vào năm 2050).
Phác thảo chân dung đồng nghiệp tương lai Gen Z: Tài năng nhưng “mong manh dễ vỡ”, tìm việc chủ yếu qua internet, thích tự kinh doanh hoặc làm cho startup
Thế hệ Z – Gen Z hay còn gọi là ‘thế hệ siêu đột phá’ có những mong muốn và tính cách khá gai góc: độc lập và tự tin vào quan điểm cá nhân, tài năng nhưng mong manh dễ vỡ… Họ là thế hệ “gây rối” hoặc tạo đột phá cho nền kinh tế sẽ tùy thuộc vào việc chúng ta hiểu họ bao nhiêu và dùng họ như thế nào.
Bà Thanh Nguyễn – Giám đốc điều hành Anphabe đang chia sẻ về những kết quả của nghiên cứu.
Trong vài năm tới, thị trường lao động thế giới và Việt Nam sẽ đón một làn sóng lao động mới từ thế hệ Z – gen Z. Vào năm 2025, gen Z sẽ chiếm 25% lực lượng lao động tại Việt Nam. Để giúp các doanh nghiệp và các lãnh đạo trong doanh nghiệp có một cái nhìn toàn cảnh về yếu tố mới trên thị trường lao động này, Anphabe đã tiến hành một cuộc nghiên cứu sâu về thế hệ này.
Gen Z là tên gọi được dành cho các bạn trẻ sinh từ khoảng năm 1998 trở về sau. Ngoài ra có nhiều tên gọi khác như i-gen (từ lúc sinh ra đã có thể sở hữu một sản phẩm bắt đầu bằng chữ i như ipod, ipad, iphone…), thế hệ đa màn hình (có thể vừa nghe nhạc, vừa chơi game, vừa mua đồ trực tuyến…) hay thế hệ ‘tắc kè hoa’, bởi sự đa sắc màu trong tính cách cũng như phương thức sống, học tập và làm việc.
Nghiên cứu của Anphabe dựa trên các khảo sát diện rộng và các buổi thảo luận chuyên sâu với gần 25.000 bạn trẻ gen Z trên toàn quốc, đến từ 93 trường đại học trọng điểm.
Kết quả nghiên cứu đã trả về 7 thực tế gây sốc và những điểm mù của doanh nghiệp trong chiến lược thu hút nhân tài trẻ.
Thứ nhất, thế hệ Z quá độc lập và tự tin vào quan điểm cá nhân, khiến doanh nghiệp đang mất vai trò định hướng nghề nghiệp
Khác với các thế hệ trước, có tới 81% các bạn trẻ gen Z tự tin cho biết mình rất hiểu rõ bản thân, biết mình thích và không thích làm gì.
Còn xét về yếu tố tác động đến định hướng nghề nghiệp của Gen Z, ngạc nhiên thay, họ chủ yếu chỉ dựa vào sở thích và năng lực cá nhân hơn là những tác động từ yếu tố gia đình và xã hội (như xu hướng chung, điều kiện kinh tế hay lời khuyên của bố mẹ, bạn bè…). Đáng ngại là vai trò của nhà trường và nhà tuyển dụng trong giai đoạn định hướng nghề nghiệp là rất thấp.
Thực tế gây sốc này cho thấy thế hệ trẻ với mong muốn “tự làm chủ bản thân” sẽ có thể cho các doanh nghiệp ra rìa vì vai trò mờ nhạt trong việc giúp họ định hướng nghề nghiệp.
Thứ hai, gen Z có mong muốn nghề nghiệp rõ ràng và rất nhiều doanh nghiệp đã “lọt” khỏi danh sách mong muốn đó. Nếu có thì độ cạnh tranh cũng ngày càng khốc liệt.
Mê khởi nghiệp, thích tự do và hướng về xã hội, gen Z mong muốn những lựa chọn nghề nghiệp vô cùng mở sau khi tốt nghiệp: 34% sinh viên gen Z sẵn sàng đầu quân cho các công ty start-up hoặc tự kinh doanh riêng; 8% các bạn cho rằng ‘chẳng cần đi làm công ty, làm freelance cũng tốt’; 14% thích làm việc tại các tổ chức phi lợi nhuận, thể hiện khuynh hướng rõ ràng của các ‘nhà hoạt động xã hội tương lai’.
Lựa chọn nghề nghiệp của gen Z vô cùng mở.
Trong mắt thế hệ Y hoặc X, các tập đoàn đa quốc gia có hấp lực khó cưỡng; nhưng với các thế hệ Z thì ngược lại. Trong một cuộc khảo sát với định hướng nghề nghiệp cho sinh viên Việt Nam năm 2013, chỉ có 11% muốn làm cho các công ty Việt Nam sau khi ra trường; nhưng trong cuộc khảo sát này, tỉ lệ này là 55%.
Khác với gen Y và gen X rất “mê” làm việc cho các công ty nước ngoài, các bạn trẻ gen Z không ngần ngại chọn công ty nội địa. Việc giới trẻ không còn muốn bó mình trong các lựa chọn truyền thống đặt doanh nghiệp trước thách thức cạnh tranh khốc liệt khi nguồn cung nhân tài ngày càng giới hạn. Theo đó, trên thị trường nhân lực tương lai, không loại hình doanh nghiệp nào có ưu thế tuyệt đối, kể cả các doanh nghiệp toàn cầu.
Thứ ba, gen Z cởi mở với vô vàn lựa chọn nghề nghiệp chẳng liên quan gì đến ngành học, vì thế doanh nghiệp sẽ “đụng” phải vô vàn đối thủ cạnh không ngờ đến
Khác với các thế hệ trước là “nhất y, nhì dược, tạm được bách khoa”; với thế hệ Z, quảng cáo – truyền thông và giải trí mới chiếm “ngôi vương” trong những ngành hấp dẫn nhất với sinh viên tất cả ngành học, kể cả những ngành như IT hay kỹ thuật. Kế đó là ngành ẩm thực – nghỉ dưỡng, nằm trong top 5 điểm đến hấp dẫn của 7/10 nhóm sinh viên tại các nhóm ngành.
Lo ngại các lựa chọn này có thể thay đổi do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, Anphabe đã thực hiện thêm 4 phiên thảo luận tập trung (focus group). Tuy nhiên, điều thú vị là bất chấp sự cố bất ngờ dịch bệnh, họ vẫn không thay đổi lựa chọn. Rõ ràng, chính sức hút của “sự sáng tạo, đổi mới nhanh và cơ hội được giao tiếp với nhiều người” của các nhóm ngành nói trên chính là những gì mà Gen Z mong đợi ở môi trường làm việc sắp tới.
Chính vì vậy, doanh nghiệp sẽ bị mất nhân tài mục tiêu cho rất nhiều doanh nghiệp thuộc các ngành đang lên như quảng cáo – truyền thông và giải trí, chứ không chỉ trong ngành kinh doanh truyền thống của mình nữa.
Thứ tư, với gen Z, internet là chân lý; trong khi sự hiện diện online của các doanh nghiệp là rất hạn chế
Với đặc trưng của một công dân internet, gen Z thường săn lùng công việc chủ yếu qua online. Với họ: “không biết thì hỏi Google, chưa rõ thì tra Youtube”, nên khi lựa chọn công ty, gen Z sẽ tự tìm kiếm và đặt niềm tin gần như tuyệt đối vào thông tin trên mạng và đánh giá của cộng đồng, cao hơn rất nhiều so với tư vấn từ bạn bè, anh chị đi trước hay người thân bên cạnh.
76% ứng viên chia sẻ là mình tìm kiếm thông tin việc làm trực tiếp online, tiếp theo mới đến hỏi bạn bè và anh chị đi trước trong trường đại học – 59%, từ gia đình – họ hàng chỉ có 42%. Những trang mạng xã hội hoặc cộng đồng online về việc làm có tác động rất lớn đến định hướng nghề nghiệp của gen Z, ví dụ: trang Sinh viên và chuyện đi làm có hơn 56.000 người theo dõi, YBOX – Kênh thông tin chất lượng cao của giới trẻ và sinh viên Việt Nam có hơn 343.000 lượng thích.
Các cộng đồng việc làm trên internet có tác động lớn đến sự lựa chọn của các bạn gen Z.
Thế nên, nếu không hiện hữu và xây dựng được ‘quyền lực online’ thì khả năng tác động tới thế hệ Z của doanh nghiệp sẽ rất giới hạn. Đã đến lúc doanh nghiệp cần chuyển đổi số cả công việc tuyển dụng.
Thứ năm, doanh nghiệp đầu tư nhiều nhưng “chỗ thừa, chỗ thiếu” và dù cố gắng nhưng vẫn chưa chạm vào nhu cầu khai phá nghề nghiệp của phần đông gen Z
Dù có tới 40% sinh viên từ năm đầu đã tích cực tham gia các hoạt động gặp gỡ nhà tuyển dụng và xây dựng trải nghiệm đi làm, nhưng theo đánh giá của họ về các hoạt động thu hút nhân tài của các công ty là rất hạn chế.
Cụ thể: sinh viên nhóm ngành y dược, kiến trúc – thiết kế – xây dựng đánh giá các hoạt động của doanh nghiệp rất thiếu và yếu; nhóm sinh viên nông – lâm – ngư nghiệp và điện – điện tử – viễn thông – tự động hóa cho rằng có nhiều hoạt động hỗ trợ từ DN nhưng hiệu quả chưa tốt; nhóm sinh viên ngành khoa học tự nhiên – khoa học xã hội và nhân văn cho rằng dù có chất lượng tốt nhưng cần phải có thêm nhiều hoạt động.
Ngược lại, ở nhóm ngành kinh tế, tài chính – ngân hàng, IT và kỹ thuật cơ khí công nghiệp lại chứng khiến hàng trăm doanh nghiệp cùng lúc “ưu ái” cả về số lượng và chất lượng hoạt động, điều này dẫn đến cạnh tranh rất cao.
Tóm lại, nếu khả năng tác động tới định hướng nghề nghiệp ban đầu của gen Z là khá khó do đây thế hệ rất “cứng đầu & bướng bỉnh trong suy nghĩ”, nhưng cơ hội “chạm” tới họ thông qua sự hiện diện online và các hoạt động khai phá nghề nghiệp offline chuyên nghiệp là có. Tuy nhiên, để “quyến rũ” gen Z, thế hệ đòi hỏi cao theo cách riêng của họ, thì ngoài việc đầu tư bài bản về lượng, chắc chắn phải có sự hấp dẫn về chất .
Thứ sáu, sự bất đồng trong ‘thước đo năng lực’ mà doanh nghiệp đang hoạch định với những gì gen Z đang có và cần
Khi đo lường trên khung năng lực mà các doanh nghiệp yêu cầu ứng viên phải có khi đi làm, chỉ dưới 50% sinh viên gen Z thực sự tự tin là mình có tất cả các tiêu chí từ kỹ năng quản lý bản thân, tương tác, kiến thức căn bản và chuyên môn cho đến kỹ năng quản lý đội nhóm.
Còn theo một khảo sát của LinkedIn cũng tiết lộ một nghịch lý thú vị: “Có đến 76% gen Z cho rằng những kỹ năng cần thiết trong tương lai rất khác so với những gì mà các nhà tuyển dụng đang vẽ ra“.
Thực tế gây sốc này cho thấy tình trạng ‘đồng sàn dị mộng’ trong nhu cầu của doanh nghiệp và năng lực thực tế của ứng viên gen Z: trong khi doanh nghiệp yêu cầu một đằng, gen Z tự tin một nẻo. Rõ ràng, có một khoảng cách lớn giữa “thước đo năng lực” mà doanh nghiệp đang hoạch định với những gì gen Z đang có và nghĩ rằng họ cần.
Tình trạng ‘đồng sàn dị mộng’ trong nhu cầu của doanh nghiệp và năng lực thực tế của ứng viên gen Z
Thứ bảy, thế hệ Z “tài năng nhưng mong manh dễ vỡ” chắc chắn sẽ tạo ra những thách thức về quản lý
Những phân tích về thái độ cho thấy hình ảnh rất đối lập khi gen Z là thế hệ thích học hỏi nhưng lại ngại bị phê bình; làm việc trách nhiệm nhưng điểm yếu là không chịu được áp lực; thích nghi nhanh nhưng lại ít thoải mái nếu có quá nhiều thay đổi. Do đó, thách thức đặt ra cho người sếp của thế hệ này phải rất “đa chiêu” mới có thể cân bằng giữa các điểm mâu thuẫn đối lập thì mới tránh được các đổ vỡ đáng tiếc.
“Tóm lại, với 7 thách thức vừa kể trên, chắc chắn sẽ có những khó chịu về cách quản lý, xung đột trong kiến thức, văn hóa cho đến cách thức hợp tác và nhiều thực tế gây sốc hơn. Nhưng thay vì ngồi đó và tiếp tục quan ngại, doanh nghiệp có thể sẵn sàng cho tương lai bằng việc thay đổi góc nhìn.
Nếu biết tận dụng thì chúng ta có thể có những cơ hội nhanh và sáng tạo hơn, chuyển đổi cũng như số hóa môi trường làm việc, tạo điều kiện để trui rèn ra một đội ngũ lãnh đạo thế hệ mới ứng biến với VUCA (VUCA leadership) và từ đó xây dựng một đội ngũ năng động, hòa hợp hơn.
Gen Z là thế hệ “gây rối” hoặc tạo đột phá cho nền kinh tế sẽ tùy thuộc vào việc chúng ta hiểu họ bao nhiêu và dùng họ như thế nào!“, bà Thanh Nguyễn – Giám đốc điều hành Anphabe kết luận.
Khảo sát của công ty nhân sự: Cứ 10 bạn trẻ thế hệ Z (1995-2005) có tới 5 người biết đến nghề nghiệp hiện tại của mình qua mạng xã hội
Mạng xã hội đã bỏ xa thông tin từ trường học (18,86%), bạn bè (17,92%) và truyền thông truyền thống (5,66%) để trở thành nguồn thông tin nghề nghiệp hàng đầu.
Mới đây, Adecco Việt Nam vừa công bố ấn bản “Khảo sát lựa chọn nghề nghiệp và động lực làm việc”. Tài liệu này tập trung vào những khía cạnh quan trọng trong lựa chọn nghề nghiệp, cùng những yếu tố thúc đẩy khả năng làm việc của người lao động Việt Nam.
Kết quả khảo sát cho thấy, lợi ích về lương và tài chính vẫn là ưu tiên hàng đầu với người lao động, theo sát là công nhận về mặt chuyên môn và thỏa mãn trong công việc. Tuy nhiên, khi được hỏi về lý do nghỉ việc, thiếu hụt cơ hội phát triển sự nghiệp lại là lý do hàng đầu (51,3%), tiếp đến là cơ hội tốt hơn (32,4%) và quan hệ không tốt với sếp trực tiếp (10,8%).
Lý giải điều này, bà Lê Nguyễn Ngọc Thanh – Giám đốc Văn phòng TP. Hồ Chí Minh, Adecco Việt Nam cho biết: “Có rất nhiều yếu tố tác động đến trải nghiệm đi làm của người lao động, phần lớn là những yếu tố không liên quan đến tài chính. Ngoài phúc lợi về tài chính, nhiều nhân tố nội bộ như cơ hội phát triển nghề nghiệp, văn hóa công ty, mỗi quan hệ giữa đồng nghiệp vẫn có thể được kiểm soát để ngăn tình trạng chảy máu nhân tài.”
Khảo sát cũng bật mí thông tin rất thú vị về thế hệ Z (1995-2015) – thành viên mới nhất của lực lượng lao động, với 48,11% thế hệ Z biết đến nghề nghiệp hiện tại của mình qua mạng xã hội. Mạng xã hội đã bỏ xa thông tin từ trường học (18,86%), bạn bè (17,92%) và truyền thông truyền thống (5,66%) để trở thành nguồn thông tin nghề nghiệp hàng đầu.
“Thế hệ Z Việt Nam, với lợi thế được đào tạo và khả năng tìm kiếm thông tin, trở nên chủ động trong sự nghiệp sớm hơn so với những thế hệ trước. Các bạn bắt đầu tìm kiếm cơ hội thực tập từ năm nhất Đại học, và không ngại mở rộng mối quan hệ của bản thân qua các sự kiện. Tuy vậy, kỹ năng của các bạn vẫn còn mang tính lý thuyết, cần được rèn luyện thêm trong quá trình làm việc, nhất là kỹ năng mềm”, ông Andree Manges – Tổng Giám đốc Adecco Malaysia & Việt Nam nhận xét.
Thưc tế, khi được hỏi về nơi đào tạo kỹ năng làm việc tốt nhất, 48,55% thế hệ Z Việt Nam cho biết được rèn luyện qua kỳ thực tập, 40,75% qua hoạt động câu lạc bộ và 34,7% qua công việc làm thêm. Rất nhiều công ty lớn hiện nay tập trung phát triển nhân tài từ trên ghế nhà trường, với mong muốn xây dựng quỹ nhân tài có chuyên môn cao, phù hợp với cách làm việc và văn hóa công ty.
Với xu hướng phát triển và nhu cầu nhân tài chất lượng cao ngày càng gia tăng tại Việt Nam, công ty cần tìm hiểu kỹ về những lý do tác động đến lựa chọn nghề nghiệp và động lực làm việc của người lao động, đặc biệt qua các độ tuổi và thời ký sự nghiệp khác nhau, qua đó xây dựng chiến lược hợp lý để thu hút, giữ và phát triển nguồn nhân tài thích hợp.
7 đặc điểm khiến thế hệ Gen Z Việt Nam, dù chưa kiếm ra nhiều tiền, vẫn đủ sức mạnh thay đổi các ngành từ kinh doanh đến công nghệ, giải trí
Chỉ chiếm khoảng 20% dân số Việt Nam nhưng Gen Z đang và sẽ có tác động không nhỏ đến mọi mặt của nền kinh tế trong nước, từ tiêu dùng đến giải trí.
Gen Z là thế hệ được nhắc đến khá nhiều trong những năm gần đây. Sinh sau năm 1996, gần với thời điểm Internet chính thức du nhập vào Việt Nam, Gen Z là thế hệ của thời đại số.Ở Việt Nam hiện nay, Gen Z được chia thành 2 nhóm chính: Nhóm bắt đầu đi làm và nhóm vẫn phụ thuộc nhiều vào bố mẹ. Dù Gen Z nói chung chỉ chiếm khoảng 20% dân số Việt Nam; trong đó những cá nhân sinh từ 1996 đến 2006 chỉ chiếm khoảng 13%, nhưng Gen Z đang có ảnh hưởng lớn tới đời sống xã hội hiện nay.
“Sau thời gian nghiên cứu cả mảng game, mảng quảng cáo, lẫn mảng thanh toán thì chúng tôi nhận thấy thế hệ này đã và đang tạo ra những bước chuyển rất mạnh mẽ”, anh Đặng Thái Sơn, Giám đốc marketing (CMO) Appota, công ty tiên phong trong ngành công nghiệp giải trí số của Việt Nam chia sẻ.
Nguồn: Appota
Anh Sơn chỉ ra 7 đặc điểm khiến Gen Z, dù thu nhập không nhiều và chiếm tỷ lệ nhỏ trong cơ cấu dân số, vẫn tạo ra nhiều ảnh hưởng lớn đến các hoạt động trên thị trường hiện nay.
1. iGen
Lý giải vì sao Gen Z được gọi là thế hệ iGen (viết tắt iGeneration), CMO Appota cho biết những cá nhân này sinh từ 1996 trở đi, thì đến 1997 Internet đã vào Việt Nam. Liền sau đó là sự xuất hiện của Facbook (2004), Youtube (2005), hay iPhone (2007).
“Toàn bộ cuộc sống của họ từ khi sinh ra đã có liên quan tới Internet”.
2. Những người tạo xu hướng mới
Dù nhóm đối tượng này chỉ chiếm 20% dân số, ít hơn thế hệ millenial, nhưng lại gây ảnh hưởng trực tiếp bởi phần lớn xu hướng của giới trẻ hiện nay đều từ nhóm này mà ra.”Những trend (xu hướng-PV) này không chỉ ảnh hưởng đến người trong độ tuổi của họ mà còn nhiều người sinh ra ở giai đoạn trước đó. Nhiều câu nói trở thành trào lưu cửa miệng, xuất hiện trong cả các chương trình giải trí trên TV hay các chương trình quảng cáo”, anh Sơn cho biết.
3. Tạo ảnh hưởng trong mảng tiêu dùng
Gen Z ảnh hưởng nhiều đến thị trường tiêu dùng hiện nay. Dù họ chưa tạo ra nhiều tiền khi mới chỉ có một bộ phận bắt đầu đi làm và số tiền kiếm ra cũng không quá lớn, nhưng khác với thế hệ trước, Gen Z có thể sẽ là người quyết định xem gia đình họ sẽ mua bàn ghế loại nào, nên sắm thêm đồ đạc gì hay màu sơn trong nhà phải là màu thế nào.Đây là thế hệ có chính kiến cao và họ ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định của những người có nhiều tiền trong gia đình.
4. Yêu thích điên thoại đi động
Số liệu từ Appota cho thấy có tới 39% Gen Z ưu tiên sử dụng các ứng dụng trên điện thoại mà không quan tâm đến phiên bản web trực tuyến.Lấy ví dụ cho nhận định này, CMO Appota nói rằng trong mảng ngân hàng, nếu các thế hệ trước đây hay để ý ngân hàng nằm vị trí nào để gửi tiết kiệm, sau đó chuyển dần sang nền tảng web online thì Gen Z chuyển sang dùng ứng dụng trên điện thoại là chủ yếu, phiên bản web họ sử dụng ít hơn rất nhiều.
CMO Appota Đặng Thái Sơn.
5. Thích các nội dung tương tác
Nếu thế hệ trước đây thích đọc báo, xem truyền hình thì một bộ phận Gen Z chuyển sang thích xem bóng đá kiểu livestream trên Facebook để được cùng bình luận về một bàn thắng, cùng chia sẻ cảm xúc với nhau.
Một trào lưu khác nữa là thế hệ trước chỉ chơi game, sau đó lọt top server là vui mừng thì sang Gen Z, nhu cầu của họ thay đổi lớn hơn nhiều. “Các bạn ấy cần game nhiều người chơi, phải có các giải đấu lớn để được quyền tương tác, phải có những người nổi tiếng stream về game ấy rồi họ được giao lưu với những người nổi tiếng,…”
6. Khả năng tự học cao
Anh Sơn đánh giá Gen Z là nhóm thế hệ có khả năng tự học cao, vì đây là nhóm có tiếng Anh tốt nhất. So với các nhóm thế hệ trước đây, họ được đào tạo bài bản hơn và cơ hội truy cập thông tin cũng nhiều hơn, đặc biệt là những người sống tại các thành phố lớn.
7. Sáng tạo nhiều content tốt
Khả năng học hỏi cao kết hợp với sự sáng tạo không ngừng và những hỗ trợ từ công nghệ khiến Gen Z tạo được nhiều content có nội dung hấp dẫn.
Anh Sơn cho rằng nhiều nội dung do Gen Z thực hiện có chất lượng không thua kém những đơn vị chuyên nghiệp tạo ra như Đài Truyền hình Việt Nam hay các trung tâm báo chí lớn.
“Từ những đặc điểm nghiên cứu ở trên, chúng tôi cảm thấy thế hệ này ảnh hưởng lớn đến quá trình kinh doanh nói chung cũng như các lĩnh vực khác như công nghệ, giải trí, tiêu dùng nói riêng”, CMO Appota cho biết.
Theo anh Sơn, sự thay đổi của Gen Z sẽ đặt ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp startup trong mảng công nghệ để nếu họ biết tạo ra các mô hình kết hợp giữa công nghệ và độ nhạy bén nắm bắt xu hướng của giới trẻ.
Đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp startup vượt các doanh nghiệp truyền thống trong mảng ngân hàng, truyền hình,…thậm chí trở thành “kỳ lân” tại thị trường Việt Nam.
Cuối cùng là cơ hội tạo ra môi trường kinh doanh có tính kết nối cao hơn, hòa nhập quốc tế hơn; tạo ra môi trường phát triển năng động cho những người trẻ đem lại giá trị với đất nước. Ví dụ trước đây, mọi người nghĩ chơi game là xấu nhưng giờ có nghề stream, khiến nhiều bạn trẻ kiếm được thu nhập cao hơn mặt bằng chung của thị trường, đồng thời có cơ hội đi thi đấu trên trường quốc tế để đem vinh quang về cho đất nước.
“Gen Z là tương lai của nền kinh tế. Họ mang tới cơ hội chung cho tất cả các doanh nghiệp nếu chúng ta biết tận dụng và khai thác“, giám đốc marketing Appota khẳng định.
Cơn stress của toàn dân Sales và Marketing: Hơn 20 triệu người Việt thế hệ Z sắp “làm chủ” thế giới tiêu dùng, họ không thích khoe xe, khoe nhà, mà muốn khoe trải nghiệm, với trí nhớ “cá vàng” 6 giây
Thế hệ Z (Gen Z) là công dân toàn cầu. Họ không còn chút nào thói quen tiết kiệm, cất vàng để lại cho con cháu, không còn khoe trên Facebook “tôi có căn nhà lớn, 3 chiếc xe hơi” mà thường xuyên khoe họ đã trải nghiệm những gì trên thế giới. Họ không còn định nghĩa phải sở hữu căn nhà ở ngoại ô mới là yếu tố quyết định hạnh phúc của mình. Với Gen Z, giá trị không nằm ở vật chất, giá trị của họ là trải nghiệm…
Ngày hôm nay, nhiều dân Sales và Marketing vẫn nói nhiều về Thế hệ Y (còn gọi là Millennials – những người sinh ra trong giai đoạn từ đầu thập niên 1980 đến đầu thập niên 2000). Nhưng chỉ 5 năm nữa, người làm chủ thế giới tiêu dùng sẽ là Thế hệ Z (Gen Z), ông Nguyễn Đình Toàn – Phó Tổng Giám Đốc Marketing của Suntory PepsiCo Việt Nam chia sẻ tại Diễn đàn MMA Ditital với chủ đề Shape the Future (tạm dịch: Dẫn hướng tương lai) mới đây.
MMA là tên viết tắt của Hiệp hội Mobile Marketing Việt Nam, với tầm nhìn rằng mobile marketing sẽ tương lai của digital marketing (tiếp thị nội dung số). Đây là lần đầu tiên MMA tổ chức Digital Forum tại Hà Nội.
Theo ông Toàn, nếu doanh nghiệp muốn sở hữu một thương hiệu luôn tương thích với người tiêu dùng ngày mai, thì ngay hôm nay, để chuẩn bị cho những bước phát triển mới của doanh nghiệp mình, chúng ta nên nghĩ tới Gen Z.
Chỉ người già mới khoe tài sản. Còn người trẻ, thứ họ muốn khoe với thế giới là “Tôi đã trải nghiệm điều gì trên thế giới này”
Theo thống kê, trong 2025, hơn 20 triệu dân Việt Nam sẽ thuộc độ tuổi Gen Z. Và thế hệ này, cả tư duy và hành vi của họ hoàn toàn khác với thế hệ Y trước đó. Đối với họ, thế giới ảo và thế giới thật không còn khoảng cách. Họ trở thành một công dân toàn cầu rất rõ, không còn bị giới hạn bởi văn hóa làng xã.
Chính vì vậy, xu hướng tiêu dùng trong tương lai hoàn toàn được định hình bởi thế hệ này – thế hệ muốn hành động của mình có thể trở thành một phần của sự thay đổi thế giới.
Một trong 5 xu hướng được Phó Tổng Giám Đốc Marketing của Suntory PepsiCo Việt Nam kiêm Phó Chủ tịch MMA đưa ra là Trải nghiệm.
“Thế giới ngày càng trở nên thừa thãi, người tiêu dùng ngày càng chán ghét sở hữu. Họ không còn nghĩ ngày mai có căn nhà lớn, 3 chiếc xe hơi, hoặc có căn nhà ở ngoại ô trở thành yếu tố quyết định hạnh phúc của mình. Gen Z ngày hôm nay nghĩ rằng tiền tệ không còn là vật chất, tiền tệ là để trải nghiệm”.
“Nhìn trên Facebook chúng ta sẽ thấy, nhiều bạn trẻ không còn khoe họ có gì, chỉ người già mới khoe như vậy. Còn người trẻ, càng trẻ bao nhiêu thì thứ họ càng muốn khoe với thế giới là “Tôi đã trải nghiệm điều gì trên thế giới này“”, ông Toàn chia sẻ.
Phó Chủ tịch MMA cho biết, ham muốn trải nghiệm của Gen Z cũng là lý do rất nhiều doanh nghiệp đang stress vì cho rằng nhân viên giờ lười quá, làm thì ít mà đi du lịch thì nhiều.
“Những nhân viên thế hệ Z thường không muốn làm việc Thứ Bảy, Chủ Nhật, mà luôn có kế hoạch đi đâu đó. Vì ngày mai định nghĩa hạnh phúc của họ không còn là vật chất, mà định nghĩa hạnh phúc là trải nghiệm”, ông Toàn nói.
Gen Z ngày nay muốn cuộc sống của họ phong phú hơn, không muốn giống như cha mẹ chỉ đi làm về rồi tiết kiệm, gửi tiền ngân hàng hay cất giấu vàng để lại cho con cái sau này. Những yếu tố đó không còn là giá trị hay hành vi của Gen Z ngày mai.
Cho nên, trải nghiệm là yếu tố quan trọng cần được tạo ra. Trải nghiệm giúp thương hiệu được chú ý bởi người tiêu dùng, nhất là trong thời đại các bộ óc “cá vàng”, với ngập tràn thông tin, chỉ tập trung được trong 6s. Khi lướt những newsfeed trên Facebook, có những thương hiệu chỉ đi qua cuộc đời người tiêu dùng và biến mất trong 6s ngắn ngủi.
“Đừng giữ Brand Awareness như thước đo thương hiệu, sẽ chẳng còn ai để tâm bạn là ai, mà bạn là cái gì trong cuộc đời của tôi mới là việc quan trọng”
Một ví dụ nhỏ để thấy sự khác biệt giữa Gen Y và Gen Z. Khi chúng ta nói đi du lịch, bố mẹ sẽ hình dung là đi lên một chiếc xe khách đi lòng vòng, đến một điểm dừng lại bao lâu, đi lại xung quanh rồi lại lên xe, quay sang chỗ khác, rồi lại dừng lại, tham quan, chụp hình.
Định nghĩa đi du lịch của thế hệ Z khác biệt hoàn toàn với cha mẹ mình. Ảnh: Ivivu.
Đó là cách du lịch của ngày hôm qua. Còn với thế hệ Z ngày nay, du lịch là trải nghiệm nơi bạn đến một cách trọn vẹn nhất. Bạn sống và tận hưởng từng chút chứ không phải bạn đi du lịch chỉ để check-in.
“Cho nên khi tạo ra sản phẩm mới, cần chú trọng quá trình trải nghiệm. Quá trình trải nghiệm giúp người tiêu dùng ở lâu hơn với thương hiệu của mình, từ đấy xây dựng mối quan hệ. Nhiều người thường bị chú ý bởi Brand Awareness (Độ nhận biết thương hiệu – PV), 5 năm nữa thôi yếu tố này không còn quan trọng nữa”.
“Chẳng ai quan tâm bạn là ai, mà bạn như thế nào mới là chuyện quan trọng. Bạn là cái gì trong cuộc đời của tôi mới là việc quan trọng. Cho nên, nên bỏ chữ Brand Awareness ra khỏi thước đo thương hiệu của bạn, nếu không bạn sẽ tốn rất nhiều tiền cho những thứ vô bổ đó”, ông Toàn nhìn nhận.
Bên cạnh yếu tố Trải nghiệm, 4 xu hướng tiêu dùng khác được ông Toàn đề cập tới là:
– Tính cá nhân hóa,
– Hoà nhập và kết nối với thế giới xung quanh, muốn một giải pháp nhanh, tiện lợi và luôn on-trend để kết nối giữa thế giới thực và ảo,
– Chấp nhận sự khác biệt,
– Gen Z muốn hành động mua hàng của họ mang đến giá trị rất lớn cho xã hội, lớn hơn so với đồng tiền họ bỏ ra. Họ muốn rằng mỗi hành độngc ủa họ có thể thay đổi thế giới.
Với các xu hướng trên trong tương lai, một lợi thế rất lớn cho các doanh nghiệp nhỏ là nếu sáng tạo, tinh tế và đi nhanh, chúng ta có thể chiếm lấy trái tim của người tiêu dùng với chi phí rất nhỏ.
Theo kết quả khảo sát về phản ứng với quảng cáo được thực hiện bởi Công ty nghiên cứu thị trường Kantar Millward Brown, thế hệ Z là trở ngại lớn nhất cho các nhà tiếp thị và quảng cáo ở khu vực Đông Nam Á.
Thế hệ Z là một thuật ngữ đề cập đến “đội quân” nhân khẩu học sau thế hệ thiên niên kỷ, được định nghĩa là những người sinh ra từ giữa cuối thập niên 1990 đến đầu những năm 2000. Cuộc khảo sát toàn cầu này được tiến hành tại 39 quốc gia và dữ liệu của khu vực Đông Nam Á bao gồm các nước Philippines, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam. Thế hệ Z tham gia cuộc khảo sát này trong độ tuổi từ 16-19. Họ lớn lên trong thời đại chín muồi của công nghệ và trở thành thế hệ “sành” công nghệ nhất cho đến hiện nay.
Nhìn từ góc độ sở hữu các loại thiết bị thì thế hệ Z trông giống như thế hệ thiên niên kỷ (hay thế hệ Y) nhưng giữa hai thế hệ tồn tại một số khác biệt quan trọng.
Cụ thể, thế hệ Z thích truyền thông qua hình ảnh, sử dụng cùng lúc nhiều mạng xã hội để kết nối. Họ ít xem tivi, nghe radio hay xem báo in so với các thế hệ trước: chỉ 52% xem tivi một giờ hoặc nhiều hơn mỗi ngày, so với 77% của thế hệ Y (20-34 tuổi) và X (35-49 tuổi). Họ ghét bị quảng cáo tấn công và muốn các thương hiệu tôn trọng không gian trực tuyến của họ. Theo khảo sát, 22% thành viên thế hệ Z của Việt Nam phản ứng tiêu cực với quảng cáo pop-up (cửa sổ tự động nhảy ra mà bạn không hề bấm chuột khi đang lướt web).
Có lẽ điều khiến các thương hiệu phải bận tâm nhất là nhiều quảng cáo thậm chí không được những người trẻ thế hệ này xem qua. Theo báo cáo khảo sát thì phần mềm chặn quảng cáo xuất hiện trên 23% máy tính desktop và 18% điện thoại di động. “Rõ ràng, thế hệ Z không phải là những người hâm mộ tuyệt vời của nội dung quảng cáo trong tình trạng hiện nay”, Kamal Oberoi – Giám đốc cấp cao về giải pháp trực tuyến và truyền thông của Kantar Millward Brown nói.
Họ không thích các thương hiệu xâm chiếm không gian của mình, cũng không thích các quảng cáo lạc lõng, không kết nối được với nhu cầu và mong muốn của họ. Cơ hội lớn nhất cho các nhà tiếp thị là gắn kết thế hệ này với các quảng cáo thật và trung thực, mời gọi khán giả cùng tham gia nếu như họ chọn lựa.
Nói về khía cạnh sáng tạo trong quảng cáo, hài hước là đặc tính tích cực nhất đối với thế hệ Z ở Đông Nam Á (58%), theo sau đó là khả năng kể một câu chuyện hấp dẫn (51%) và âm nhạc hay (50%). Hơn nữa, mặc dù chịu sự ảnh hưởng của cơn bùng nổ tiếp thị, chỉ 22% thành viên của thế hệ Z nói rằng người nổi tiếng làm họ cảm thấy tích cực hơn về một quảng cáo nào đó. Đối với người nổi tiếng trên mạng xã hội, tỷ lệ này thậm chí còn xuống thấp hơn, chỉ 17%.
Thế hệ Z sẽ sớm trở thành lực lượng tiêu dùng quan trọng đối với các nhà tiếp thị khi họ bắt đầu tham gia thị trường lao động và tiêu tiền của riêng mình. Dưới đây là một số lưu ý các nhà tiếp thị cần quan tâm nếu muốn nhắm thế hệ này:
Sự riêng tư là trên hết
Lớn lên trong thời đại kỹ thuật số, họ hiểu rằng thông tin tồn tại trên mạng có thể làm vấy bẩn thương hiệu cá nhân của họ ra sao. Theo Công ty Nghiên cứu và tư vấn Change Sciences, 81% thành viên thế hệ Z tại Mỹ thiết lập quyền riêng tư và giới hạn những ai có thể nhìn thấy thông tin cập nhật của họ trên mạng.
Đó cũng là lý do mà những cái tên như Whisper và Snapchat trở nên phổ biến hơn với thế hệ này. Hơn phân nửa thanh thiếu niên Mỹ trong độ tuổi từ 16-24 đang sử dụng Snapchat. Những công ty như thế xây dựng sản phẩm của họ để phục vụ nhu cầu riêng tư của thế hệ này với các tính năng vượt trội.
Nhanh hơn, ngắn hơn và nhiều hình ảnh hơn
Thu hút sự chú ý của thế hệ Z là một thách thức. Thời gian chú ý của họ không kéo dài hơn 8 giây. Không giống như thế hệ thiên niên kỷ, họ thích hình ảnh hoặc biểu tượng (emoji) hơn là lời.
Vì thế, nội dung được thể hiện bằng hình ảnh và được “chẻ” nhỏ là cách tiếp cận phù hợp để thu hút sự chú ý của họ.
Tự sáng tạo nội dung
Trong khi thế hệ thiên niên kỷ thích chia sẻ nội dung, thế hệ Z thích tự sáng tạo nội dung hơn. Họ khám phá bản sắc và thử định nghĩa chính mình qua nội dung mà họ tạo nên. Bằng cách này, họ có thể chia sẻ câu chuyện của họ, học hỏi lẫn nhau và xây dựng một cộng đồng.
Những nền tảng ứng dụng mới như musical.ly – giúp người dùng có thể tự tạo những đoạn phim ca nhạc dạng karaoke và chia sẻ với cộng đồng là ví dụ điển hình về một sản phẩm đang gặt hái thành quả từ nhu cầu sáng tạo nội dung của thế hệ Z.
