Các nhà nghiên cứu Việt Nam đã phát triển được những công nghệ xử lý rác thải điện tử có thể thay thế cho phương pháp chủ yếu hiện nay là thu gom, tháo dỡ, và phá dỡ.Ngày 15/10, Trung tâm Thông tin và Thống kê KH&CN TPHCM tổ chức Hội thảo trực tuyến “Xu hướng công nghệ xử lý rác thải điện tử (RTĐT)”, nhằm giới thiệu các công nghệ được nghiên cứu trong nước, có thể chuyển giao cho các đơn vị, doanh nghiệp xử lýRTĐT.
Chủ yếu thu gom, tháo dỡ
PGS Nguyễn Đức Quảng, Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết, hiện nay lượng RTĐT ở Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng (khoảng 2,7kg/người/năm 2020), nhưng vẫn còn thấp hơn mức trung bình của thế giới (7,3kg/người/năm). Tuy nhiên, cùng với mức sống ngày càng cao, lượng RTĐT của Việt Nam được dự báo sẽ tiếp tục tăng nhanh trong thời gian tới, đa dạng thêm về chủng loại. Tại các quốc gia phát triển, RTĐT nằm trong danh mục của các sản phẩm phải thu hồi và xử lý theo cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất. Tuy nhiên, ở Việt Nam, RTĐT phát sinh từ hộ gia đình chưa nằm trong sự quản lý của nhà nước, mà chủ yếu do khối tư nhân thu gom, tái chế. Bên cạnh lượng RTĐT phát sinh nội địa, còn một lượng RTĐT và đồ điện tử cũ được nhập khẩu một cách bất hợp pháp. Ngoài ra, trong nước vẫn chưa có một văn bản pháp lý nào quy định cụ thể việc quản lý RTĐT nói riêng.
Rác thải điện tử chủ yếu được thu gom, tháo dỡ. Ảnh: Chụp màn hình
PGS Nguyễn Đức Quảng cho biết thêm, hiện nay, RTĐT được thu gom, tháo dỡ, phân loại và tái chế chủ yếu bởi khối tư nhân với quy mô vừa và nhỏ. Đa phần thu gom, tháo dỡ không theo quy cách và chỉ tập trung thu hồi các vật liệu dễ thu hồi, tái chế như một số kim loại, phần còn lại bị tiêu hủy hoặc đi vào các bãi chôn lấp chất thải rắn. Cả nước hiện có khoảng 30 công ty được cấp phép xử lý RTĐT với công suất từ 0,25 – 30 tấn/ngày, phần lớn tập trung tháo dỡ, phá dỡ. Trong đó, mới chỉ có 4 công ty có đủ dây chuyền công nghệ được cấp phép xử lý bảng mạch điện tử.
Các công nghệ xử lý
RTĐT thuộc nhóm chất thải nguy hại, với các thành phần hóa chất, chất phụ gia, nhựa, chất độn và kim loại nặng như chì, thuỷ ngân, lưu huỳnh, niken, asen… – trong quá trình thu gom, vận chuyển, xử lý cơ học, thuỷ luyện (hoá học), đặc biệt là đốt cháy bản mạch điện tử, nếu không đúng cách đều phát sinh khí ô nhiễm độc hại như SO2, HCl, CO, NOx, Dioxin, Furan,… Làm ô nhiễm môi trường đất, nguồn nước ngầm và môi trường không khí, gây tác hại trầm trọng đến môi trường sinh thái, sức khỏe con người. Tuy nhiên, vì có chứa thành phần kim loại quý, hiếm nên RTĐT cũng đồng thời là một nguồn “tài nguyên” giá trị, nếu có giải pháp thu gom, tái chế hiệu quả. Ở nước ta, đã nhiều công trình nghiên cứu, xử lý RTĐT. Trong đó, một số kết quả nghiên cứu được chuyển giao, ứng dụng thành công vào thực tiễn, mang lại giá trị kinh tế cho các nhà đầu tư, các doanh nghiệp và góp phần bảo vệ môi trường.
Theo PGS TS Lê Văn Lữ, Trường Đại học Tài nguyên và môi trường TPHCM, để xử lý RTĐT cần xem xét chất thải đầu vào có thành phần tính chất gì, yêu cầu kỹ thuật, vốn đầu tư, năng lượng tiêu thụ, mức phát sinh ô nhiễm và hiệu quả kinh tế thu được, để từ đó lựa chọn công nghệ cho thích hợp.
Lò đốt bản mạch và tái chế kim loại trong xử lý RTĐT bằng hồ quang điện do PGS TS Lê Văn Lữ và cộng sự nghiên cứu, chế tạo, đã được Sở KH&CN TPHCM nghiệm thu, cho phép tận thu nhanh và nhiều kim loại quý. Kim loại thu hồi được nấu luyện trong lò tái chế kim loại thích hợp, đảm bảo yêu cầu kỹ thuật và hiệu suất tận thu. Đồng thời, lò đốt cũng thích hợp cho xử lý các loại chất thải nguy hại.
Lò đốt bản mạch và tái chế kim loại Ảnh: LVL
TS.Triệu Quốc An, Khoa Kỹ thuật Thực phẩm và Môi trường, Đại học Nguyễn Tất Thành, thì giới thiệu giải pháp tái chế vàng trực tiếp từ bo mạch điện tử sử dụng hỗn hợp persulfate (S2O82-)/hydroxy peroxide (H2O2). Theo đó, các kim loại cơ bản như Fe, Ni, Al, Cu sẽ bị hòa tan một phần, ngoại trừ vàng và nhờ đó lớp vàng được giải phóng ra khỏi bề mặt bo mạch điện tử. Giải pháp có hiệu suất thu hồi lên đến 98%, và độ tinh khiết của vàng trên 95%. Quá trình không cần trải qua các bước tiền xử lý như cắt, nghiền thành bột như các quá trình thu hồi kim loại từ bo mạch điện tử đang được sử dụng. Ngoài ra, các hóa chất sử dụng không có độc tính cao và gây ô nhiễm môi trường. Quá trình cũng không trải qua nhiểu bước phức tạp, từ đó tiết kiệm thời gian, giảm thiểu chi phí vận hành và đầu tư ban đầu.
Bóc tách vàng trực tiếp từ bo mạch điện tử Ảnh: TQA
Công nghệ thu hồi Yttri và Europi từ đèn huỳnh quang, màn hình LCD, đèn LED củaTS Hà Vĩnh Hưng, Viện Khoa học và Công nghệ Môi trường, Đại học Bách khoa Hà Nội, đã được thử nghiệm thành công tại Phòng thí nghiệm tái chế chất thải (Đại học Bách khoa Hà Nội). Công nghệ cho phép thu hồi Yttri có độ tinh khiết trên 95%, Europi có độ tinh khiết trên 90%, hiệu suất thu hồi trên 90% và dễ vận hành.
Ngoài ra, giải pháp xử lý và tái chế linh kiện điện tử của Công ty Cổ phần Phát triển công nghệ HiTech Việt Nam, đảm bảo làm biến dạng hoàn toàn các thiết bị phần cứng (ổ cứng, bo mạch, màn hình, điện thoại, bo mạch ATM,…), ngăn ngừa khả năng làm lộ dữ liệu, tăng cường tính bảo mật cho các công tác tạo mẫu, an ninh. Đồng thời, hỗ trợ tốt cho các công đoạn phân loại, tách vật liệu nhựa khỏi kim loại… trong quy trình xử lý.
28 tư duy vàng giúp thay đổi cuộc đời một người: Tuổi trẻ là cái vốn, nhưng không nỗ lực sẽ không đáng tiền
Thành bại của cuộc đời thường đến trong chớp nhoáng, nhưng phần lớn mọi người lại đều bỏ lỡ mất cái giấy phút quyết định ấy.
1. Cá sống sẽ lội ngược dòng, cá chết mới mặc dòng nước cuốn trôi.
2. Khi một chuyện được tất cả mọi người xem là cơ hội, thực ra nó đã không còn là cơ hội nữa rồi.
3. Đừng sống chết ôm lấy quá khứ, rồi cự tuyệt những quan niệm và thách thức mới.
4. Ai rồi cũng sẽ có ngày nghỉ hưu, nhưng không phải ai cũng có thể đảm bảo được cuộc sống của mình sau khi nghỉ hưu.
5. Sinh mệnh không nằm ở việc sống lâu hay ngắn, mà nằm ở việc tỉnh ngộ sớm hay muộn.
6. Thành bại của cuộc đời thường đến trong chớp nhoáng, nhưng phần lớn mọi người lại đều bỏ lỡ mất cái giấy phút quyết định ấy.
7. Tuổi trẻ là cái vốn, nhưng không nỗ lực sẽ không đáng tiền.
8. Thứ đẹp đẽ nhất trên bầu trời là ngôi sao, thứ đẹp đẽ nhất thế gian là chân tình.
9. Thay vì chiến thắng địch một vạn lần, chi bằng chiến thắng mình một lần.
10. Cho người khác tiền là hạ sách, cho người khác năng lực là trung sách, cho người khác quan niệm, ý tưởng là thượng sách.
11. Giàu là giàu ở chỗ có tham vọng, quý là quý ở chỗ bị bên ngoài ảnh hưởng; nghèo là nghèo vì ít tri thức, tiện là tiện vì không có khí khái.
12. Khi bạn tự tin đầy mình, bạn sẽ luôn tràn đầy sức mạnh.
13. Người tính toán so đo với hiện tại, sẽ đánh mất đi tương lai.
14. Tổng thống Roosevelt: Là người làm chủ thời gian, người làm chủ vận mệnh, người cầm lái tâm hồn.
15. Người giàu làm giàu nhờ vốn, người nghèo phát tài nhờ tri thức.
16. Người khác coi thường bạn, thật bất hạnh; bạn coi thường chính mình, càng bất hạnh.
17. Người nghèo muốn đổi đời, không có lý do để kêu khổ; người nghèo muốn đổi đời, không có lý do để nói về sở thích.
18. Sống trên đời, cái gì cũng có thể mất đi, nhưng không thể mất đi hi vọng, không thể mất đi tự tin.
19. Kẻ trí tạo ra cơ hội, kẻ mạnh nắm lấy cơ hội, kẻ yếu chờ đợi cơ hội.
20. Con người có hai mẫu đất, mẫu đất buổi sáng là để làm no cái bụng, mẫu đất buổi tối là để trồng nên tương lai.
21. Không có gì cũng là một loại tài phú, nó khiến người nghèo sinh ra những hành động làm thay đổi vận mệnh.
22. Người ta thường dùng sách để phán xét những sự vật vô tri, người ta thường xem những suy luận sai lầm là những kết luận đúng đắn.
23. Thà bị người khác cười một lúc chứ không được để bị cười cả đời.
24. Không biết tiền, khổ nửa đời; không biết người, khổ cả đời. Bất kể là trong công việc hay cuộc sống, có thể nhanh chóng nhìn thấu, biết rõ được một ai đó là điều vô cùng cần thiết.
25. Chúng ta có thể mất đi tuổi thơ, nhưng tuyệt đối không được đánh mất đi trái tim tuổi thơ ấy.
26. Người nghèo thiếu cái gì: ngoài mặt là thiếu tiền, nhưng bản chất là thiếu tham vọng, cái đầu thiếu quan niệm, cơ hội thì thiếu đi sự hiểu biết, sâu bên trong thiếu đi dũng khí, muốn thay đổi nhưng lại thiếu hành động, công việc thì thiếu sự kiên trì.
27. Thế gian này, người thông minh nhất là người biết tận dụng những kinh nghiệm mà người khác phải sứt đầu mẻ trán mới có được làm kinh nghiệm cho mình; người ngốc nghếch trên thế giới là người luôn nghĩ phải tự mình sứt đầu mẻ trán rồi thì mới gọi đó là kinh nghiệm.
28. Chịu những cái khổ mà người khác không chịu được, nhịn những cái tức mà người khác không nhịn được, làm những việc mà người khác không làm được, bạn sẽ được tận hưởng tất cả những gì người khác không hưởng thụ được.
Khi nghĩ về sự giàu có, chúng ta thường nghĩ về tiền bạc nhưng thực tế, tiền chỉ là một trong nhiều chỉ số đánh giá.
Tom Corley, tác giả của những cuốn sách nổi tiếng về tài chính cá nhân như “Những thói quen giàu có” và “Thay đổi thói quen, thay đổi cuộc sống” cho rằng, nếu bạn có 7 dấu hiệu dưới đây, bạn đang giàu hơn là bạn tưởng.
Sự giàu có không được xác định bởi một con số nào đó
Michael Kay, Chủ tịch của hãng tư vấn tài chính Financial Life Focus (Mỹ), cho rằng một trong những lý do chính khiến nhiều người không nhận ra họ giàu đến mức nào là do so sánh mình với người khác. Bạn sẽ lập tức cho rằng ai đó giàu có nếu thấy anh ta sống trong một ngôi nhà lớn, lái chiếc xe hơi sang trọng. Tuy nhiên, vẻ bề ngoài đôi khi chỉ là một sự lừa dối.
Michael Kay nói: “Bạn không thể biết tài sản thực sự của một người nào đó là bao nhiêu trừ khi xem xét báo cáo giá trị tài sản ròng của họ. Ví dụ, bạn có thể cho rằng so với luật sư và bác sĩ, thợ cơ khí có thể không khá giả. Tuy nhiên, người thợ cơ khí có thể là người giàu nhất vì anh ta quản lý tốt đồng tiền của mình và không khoe bằng vật chất, địa vị”.
Theo Kay, sự giàu có là một sự tự định nghĩa. Ví dụ, nếu bạn nói với bản thân rằng có 5 triệu USD mới là giàu, hãy hỏi tại sao bạn lại chọn con số đó.
Do đó, thay vì chọn một thước đo cảm tính về sự giàu có, nên xác định xem điều gì là quan trọng đối với bạn. Sau đó, bạn có thể xác định bạn cần thu nhập ở mức nào và tiết kiệm ra sao để có thể đạt được những gì bạn mong muốn.
Bạn không bị nợ nần
Nợ nần là nguồn gốc của những căng thẳng tài chính lớn nhất ở Mỹ. Một cuộc khảo sát do tờ GobankingRates thực hiện năm 2017 cho thấy cứ 4 người được hỏi, có một người cho biết có nợ tiền học đại học, 1/3 nợ tiền vay mua ôtô, 1/2 nợ thẻ tín dụng…
Cho nên theo Michael Kay, nếu bạn đang ngồi trên một đống nợ, điều đó có nghĩa là bạn không giàu có, kể cả bạn có xe sang. Do đó, bạn giàu hơn bạn nghĩ nếu bạn không phải gánh nặng nợ nần, không phải trả lãi. Số tiền này có thể được sử dụng để làm tăng tài sản của bạn nếu sử dụng để đầu tư.
Đương nhiên, điều này không có nghĩa là bạn buộc phải hoàn toàn không mắc nợ. Điều quan trọng là tránh nợ lãi suất cao, gây căng thẳng cho dòng tiền của bạn.
Giá trị tài sản ròng của bạn đang tăng lên
Có thể bạn chưa giàu. Tuy nhiên, nếu bạn nhận thấy giá trị tài sản ròng của mình đang tăng, đó là dấu hiệu cho thấy bạn đang đi đúng hướng.
Chuyên gia của Financial Life Focus nhận định, nếu bạn tiêu nhiều hơn, đó là dấu hiệu của việc bạn trở nên giàu có hơn. Tuy nhiên, nếu lương bạn tăng 5% nhưng chi tiêu tăng 7%, điều này lại là sai lầm. Điều quan trọng là tăng số tiền bạn tiết kiệm khi thu nhập của bạn tăng lên. Chuyên gia khuyên bạn nên so sánh vị trí tài chính mình ở thời điểm này với cùng thời điểm năm trước, để xem giá trị tài sản ròng của mình có tăng lên không? Bạn đã tiết kiệm được nhiều hơn không?
Bạn có một công việc với các quyền lợi tốt
Đừng bỏ qua giá trị của những phúc lợi tại nơi làm việc như bảo hiểm y tế, khoản đóng lương hưu và nghỉ phép có lương… bởi điều này đều góp phần vào sự giàu có của bạn. Nhờ thế, bạn giàu có hơn rất nhiều nhờ những lợi ích về sức khỏe.
Bạn có một kết nối xã hội mạnh mẽ
Bộ phim “It’s a Wonderful Life” (Cuộc sống tươi đẹp) dạy cho chúng ta một thực tế tuyệt vời: Giàu có chính là có những người bạn tuyệt vời. Mặc dù tài khoản ngân hàng của bạn có thể không có một con số “khủng”, nếu bạn có nhiều mối quan hệ xã hội tốt thì điều đó có nghĩa là bạn có thể giàu hơn bạn nghĩ.
Chuyên gia Tom Corley tư vấn, các tương tác làm giàu có thêm cuộc sống của bản thân chúng ta và những người bạn. Các mối quan hệ có thể bảo vệ bạn trước bất cứ điều gì mà cuộc sống đem tới. Thêm vào đó, bạn có thể thực sự gia tăng sự giàu có về tài chính của bản thân khi có những người bạn phù hợp.
Trong cuốn sách của mình, Corley từng viết rằng một trong những thói quen của các triệu phú tự thân là xây dựng mối quan hệ với những người có tư duy tạo dựng thành công.
Bạn không sống bằng tiền lương
Nếu bạn từng sống bằng tiền lương nhưng hiện không còn phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn tài chính đó nữa, bạn đang giàu có hơn bạn nghĩ. Các chuyên gia tài chính cá nhân cho rằng, đó là khi bạn đã tích lũy đủ tiền để sống cuộc đời mà bạn mong muốn, bạn có rất ít nợ nần. Tài chính của bạn ổn định nên bạn gặp ít vấn đề hơn trong cuộc sống.
Cuộc sống của bạn có ý nghĩa
Bạn thích công việc hiện tại, bạn có thể hào phóng chia sẻ thời gian và tiền bạc của mình để cải thiện cuộc sống của người khác. Tất cả dấu hiệu này cho thấy rằng bạn giàu có hơn bạn nghĩ. Tác giả Corley nhận định: “Sự giàu có thực sự được đo bằng việc bạn có bao nhiêu sự hài lòng trong cuộc sống. Nó không được đo lường bằng đồng lương, đặc biệt nếu đồng lương đó đòi hỏi bạn phải làm điều mà bạn không thích”.
Sự khác biệt giữa người nhiều tiền và người giàu có
Theo các chuyên gia tài chính, người giàu có (wealthy people) sẽ gần như không bao giờ phải quan tâm đến tiền vì tiền sẽ “tự động tìm đến họ”.
Định nghĩa về tiền trong cuốn sách “Tâm lý học về tiền” (The Psychology of Money), Morgan Housel không phải là một vật lưu trữ giá trị, mà là vật dẫn của những cảm xúc, mang theo hy vọng, mơ ước, nỗi sợ hãi, đau khổ, tự tin, ghen tị, hối tiếc…
Người nhiều tiền nhưng vẫn phải lo lắng kiếm tiền và có thu nhập hiện tại cao nhưng không bền vững. Ảnh minh họa: Medium.
Ông đi tìm câu trả lời cho vấn đề mình đặt ra bằng cách kể một câu chuyện bản thân từng tận mắt chứng kiến: Một triệu phú công nghệ đã đưa cho một nhân viên khách sạn vài nghìn USD tiền mặt để đi mua những đồng xu vàng tại một tiệm nữ trang gần đó. Vị triệu phú đã ném số tiền này, ước tính khoảng 1.000 USD mỗi xu, xuống biển với mục đích “chỉ để cho vui mắt mọi người”. Housel viết trong cuốn sách, sau này, vị triệu phú đã phá sản.
Tuy nhiên, đối với một trường hợp khác, đồng tiền lại là một khả năng. Morgan Housel đưa ra dẫn chứng về Ronald Read, một nhà từ thiện, nhà đầu tư, người gác cổng và nhân viên trạm xăng người Mỹ. Người đàn ông đặc biệt này đã dành nhiều chục năm cho công việc bơm xăng, dọn dẹp vệ sinh và đầu tư từng cắc bạc mình có vào chứng khoán. Khi qua đời ở tuổi 92 (năm 2014), tài sản ông để lại là 6 triệu USD, được quyên góp cho nhiều các tổ chức từ thiện địa phương.
Qua những ví dụ của mình cùng nhiều dẫn chứng khác nhau trong cuốn sách, Morgan Housel rút ra sự phân biệt quan trọng giữa người có tiền (rich people), tức là người có thu nhập hiện tại cao và người giàu có thực sự là người có quyền tự do không cần tiêu đến tiền của mình.
Morgan Housel lập luận, nhiều người giàu thực chất không giàu vì họ cảm thấy cần phải chi nhiều tiền, để người khác thấy rằng mình giàu có như thế nào. Theo vị chuyên gia tài chính, giàu có thực sự là việc ít quan tâm đến những gì người khác nghĩ về bạn, và tập trung nhiều hơn vào việc sử dụng đồng tiền bạn có như thế nào, nhằm quản lý cách bạn sử dụng thời gian của mình.
Người giàu có không cần phải chi tiêu để thể hiện cho người khác thấy họ có nhiều tiền như thế nào. Ảnh: The Finance Twins.
Morgan Housel chỉ rõ: “Khả năng làm những gì bạn muốn, khi bạn muốn, với người mà bạn muốn, miễn là bạn muốn, chính là sự trả cổ tức cao nhất trong lĩnh vực tài chính”.
Vậy, sự khác biệt giữa một người có tiền và một người thực sự giàu có là gì?
Doanh nhân, nhà đầu tư nổi tiếng Robert Toru Kiyosaki viết trong cuốn sách của mình: “Người có tiền sẽ sở hữu nhiều tiền, còn người thực sự giàu có thì không lo lắng về tiền”.
Ví dụ, là bác sĩ, một người có thể có nhiều tiền nhờ lương cao hơn mặt bằng chung. Tuy nhiên, cuộc sống của chúng ta bị chi phối bởi chi phí sinh hoạt, và đôi khi do những quyết định kém, khiến chúng ta khó có thể tích lũy được của cải thực sự. Trong khi đó, giàu có thực sự liên quan mật thiết đến sự tự do tài chính. Nó có nghĩa là bạn không sống bằng đồng lương được trả, tức là tiết kiệm đủ để một người không cần phải làm việc hàng ngày mà vẫn duy trì lối sống hiện tại của mình, tức là có thể từ bỏ công việc mà không gặp bất cứ áp lực tài chính nào.
Cũng theo Robert Toru Kiyosaki, sự giàu có thực sự không được đo bằng đồng đô la, mà đo bằng thời gian. Ông cũng nhận xét, sự khác biệt đơn giản giữa một người có tiền, và một người thực sự giàu có chính là sự bền vững của giá trị tài sản mà người đó sở hữu. Nói cách khác, một người giàu sẽ luôn giàu có, trong khi một người có tiền sẽ có thể rơi vào tình trạng hết tiền.
Sự khác biệt giữa người giàu có thực sự và một người có tiền còn liên quan đến kiến thức, theo ông. “Người giàu có thực sự là người biết cách kiếm tiền, tiền luôn không ngừng đến với họ”.
7 nghề chắc chắn ít còn cơ hội tồn tại trong tương lai do bị robot thay thế
Việc lựa chọn nghề nghiệp tương lai và nắm bắt cơ hội việc làm vô cùng quan trọng, dưới đây là một vài gợi ý để bạn có những quyết định đúng đắn cho bản thân.
Một công việc ổn định, phù hợp với năng lực mang về thu nhập kha khá, đáp ứng nhu cầu cuộc sống là điều ai cũng mong muốn. Nhưng đương nhiên không phải tất cả các ngành nghề trên thế giới này đều được trả lương cao và bền vững lâu dài, đặc biệt là trong thời đại công nghệ 4.0 phát triển như hiện nay.
Trước đây, người ta cho rằng tự động hóa được sử dụng để chỉ những cỗ máy khổng lồ, làm những công việc đơn giản lặp đi lặp lại, tuy nhiên, điều đó đã thay đổi, đơn giản là mỗi khi bạn mua sắm trực tuyến, mỗi một trang web mà bạn ghé thăm, mỗi một tìm kiếm trên Google của bạn đều cho các thuật toán biết một chút về bạn. Các thuật toán chính là những robot nhỏ bé ngồi sau bất kỳ công nghệ nào mà bạn sử dụng và chúng biết tự học.
Bạn không còn phải dạy máy móc thực hiện một nhiệm vụ nhất định. Bạn chỉ cần cho chúng khối dữ liệu khổng lồ, chúng sẽ phân tích những dữ liệu đó, thử nghiệm hàng triệu, thậm chí hàng tỷ các sự kết hợp và cuối cùng chúng sẽ làm việc còn tốt hơn cả bạn. Chúng ta, với tư cách là con người, cũng học tập nhưng thông qua việc thử và sai. Tuy nhiên, sự khác biệt ở đây là chúng ta cần hàng tỷ năm để đạt được những gì mà chúng ta đang có bây giờ và robot thì có thể học tất cả những kiến thức đó trong một thời gian ngắn.
Dưới đây là danh sách các nghề nghiệp có khả năng sẽ được thay thế bằng robot, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và tin học hóa. Việc thay đổi này chủ yếu dựa trên mức độ phổ biến của công việc, đào tạo chuyên môn và trí thông minh xã hội cần thiết để hoàn thành nó.
1. Tổng đài viên
Không ai trong chúng ta muốn nói chuyện với robot khi gọi điện đến tổng đài cả nhưng có bao giờ bạn thắc mắc rằng tại sao các tổng đài viên lại giải quyết các vấn đề của bạn ngày càng nhanh như vậy không?
Các tổng đài viên sẽ không cần phải được tập huấn nữa vì robot đã làm tất cả vì vậy những người hướng dẫn việc cũng sẽ mất việc.
Không phải bởi vì bằng cách nào đó họ thông minh hơn đâu mà bởi vì đó là có robot tham gia vào làm việc. Mỗi tổng đài đều ghi lại giọng nói của bạn khi bạn gọi cho họ, đầu tiên robot sẽ chuyển giọng nói của bạn thành dạng văn bản để hiểu được vấn đề của bạn và sau đó thông qua số lượng thông tin vô hạn mà chúng có, chúng sẽ tìm ra những giải pháp thích hợp cho bạn chỉ trong vòng một vài giây và đưa chúng cho tổng đài viên xem.
Việc còn lại của các tổng đài viên là nhấn vào giải pháp phù hợp nhất ở trên màn hình, sau đó từng bước một sẽ xuất hiện trước mặt tổng đài viên và họ chỉ cần đọc chúng cho bạn. Robot hiểu được và tiến tới tìm các hướng dẫn cho tổng đài viên thực hiện được hàng triệu cuộc gọi tiết kiệm thời gian. Điều đó có nghĩa là các tổng đài sẽ cần ít tổng đài viên hơn, tức là hàng nghìn người sẽ mất việc.
2. Tài xế taxi
Mỗi năm có 1.3 triệu người chết vì tai nạn xe hơi và 35 triệu người bị thương. Cơ bản, mỗi ngày sẽ có 3287 người chết vì ô tô trên đường phố, đó là một con số lớn. Thực tế, trong vài thập kỷ vừa qua, những con số này chỉ có tăng theo cấp số nhân. Nhưng nguyên nhân chính gây ra nhiều tai nạn như thế là gì? Hóa ra là gần 95% các vụ tai nạn, bị gây ra do lỗi của tài xế.
Nói một cách đơn giản, tai nạn xảy ra khi các tài xế không đủ tập trung, chú ý và đó là lúc xe tự lái xuất hiện. Không giống như con người, robot có thể tập trung mọi lúc trên đường.
Hiện tại, tỷ lệ an toàn của xe tự lái là 98%, mặc dù tỷ lệ đó đã rất cao rồi nhưng vẫn chẳng ai tin tưởng vào xe tự lái rủi ro vẫn xảy đến ở 2% còn lại. Tuy nhiên, chỉ cần vài năm nữa thôi trước khi những người ở Thung lũng Silicon nâng tỷ lệ đó lên thành 99.9%. Nên nhớ rằng, chúng ta càng chờ đợi lâu hơn thì càng có nhiều người bị giết chết một cách vô ý.
Nhưng đó không phải là vấn đề duy nhất vì sự thật là, ô tô là loại phương tiện giao thông hoạt động cực kỳ kém hiệu quả. Trung bình, chúng chỉ được sử dụng trong 5% thời gian, 95% còn lại chúng đỗ ở bãi gửi xe để chờ bạn. Và ngay cả khi bạn lái nó, bạn cũng mất rất nhiều thời gian để tìm chỗ đỗ xe, xe tự lái sẽ không chỉ giải quyết vấn đề đó mà nó còn hoàn toàn loại bỏ tắc nghẽn giao thông. Mặc dù đổi mới đem lại rất nhiều lợi ích, nhưng hàng triệu người sinh sống nhờ vào việc lái xe sẽ mất việc, tính riêng ở nước Mỹ đã có 3.5 triệu người.
3. Kế toán
Lúc đầu, có vẻ như robot chỉ tham gia vào những công việc hay quy trình lặp đi lặp lại, nhưng một công việc tinh vi chẳng có gì ngoài một sự kết hợp của rất nhiều nhiệm vụ đơn giản, lặp đi lặp lại. Điều đó có nghĩa là thuật toán cũng có thể thay thế những công việc đó ví dụ như kế toán. Robot chỉ đơn giản là giỏi hơn trong việc phân tích tài chính kiểm toán, làm sổ sách kế toán, và nhiều thứ nữa.
Trí tuệ nhân tạo cũng có thể thay thế những công việc của một kế toán
4. Luật sư
Để trở thành một luật sư, bạn hoặc là phải thực sự xuất chúng hoặc robot sẽ thay thế bạn. Hầu hết các công việc liên quan đến luật pháp đều được cho là sẽ bị tự động hóa, bởi vì các thuật toán rất giỏi việc tiếp nhận một số lượng vô hạn những trang tài liệu, thu thập thông tin hợp pháp, làm hợp đồng, chúng thậm chí có thể ghi vé phạt đỗ sai chỗ hay xử lý những vụ ly hôn.
5. Trợ lý, thư ký, quản lý cấp trung gian, người quản lý nói chung
Sự thay thế này cũng có thể diễn ra ở các công việc liên quan đến quản lý, trợ lý, thư ký, quản lý cấp trung gian, người quản lý nói chung,… Trong một vài thập kỷ vừa qua, chúng ta đã tạo ra một lương nội dung không thể ước lượng nổi. Và như chúng ta đều biết, chúng ta càng cung cấp dữ liệu cho các thuật toán này nhiều bao nhiêu, chúng càng học nhanh bấy nhiêu.
Robot có thể viết những bản tin có thể xảy ra trong tương lai gần. Mặc dù hầu hết sự tự động hóa diễn ra với nhân viên văn phòng.
6. Công việc liên quan đến xây dựng
Những thuật toán cũng có thể tạo ra robot thay thế con người trong công nghiệp xây dựng. Bởi vì hầu hết các công trình xây dựng đều bao gồm những công việc nặng nhọc lặp đi lặp lại từ việc vận chuyển vật liệu đến xây những bức tường. Tự động hóa không phải điều gì mới, nó đã diễn ra xuyên suốt quá trình tồn tại của con người, chúng ta luôn cố gắng phát minh ra những thứ khiến cuộc sống của chúng ta trở nên dễ dàng hơn.
7. Công việc trong nhà máy
Đây không phải là lần đầu tiên chúng ta phải đối mặt với một thử thách như vậy. Thực tế, trong vài thập kỷ qua, chúng ta đã tự động hóa một số lượng lớn các công việc trong nhà máy.
Nhưng người ta sẽ làm gì sau khi bị mất việc? Chỉ với thời gian ngắn tập huấn, robot có thể đảm nhận những công việc liên quan đến xây dựng, vận chuyển và quản lý, điều gì sẽ xảy ra khi tất cả những công việc đó đều được tự động hóa cùng một lúc? Khi bạn thậm chí còn không thể trở thành luật sư, kế toán hay làm công việc liên quan đến quản lý khi tất cả mọi thứ đều được tự động hóa.
Chúng ta tự động hóa tất cả mọi thứ chỉ để cuộc sống của con người, dễ dàng hơn. Tất nhiên là sẽ xuất hiện nhiều loại hình công việc mới, nhưng chúng chắc chắn sẽ đòi hỏi những kỹ năng tinh vi, phức tạp hơn và bởi vì con người chúng ta không thể học nhanh, ít nhất là khi so sánh với các thuật toán, hầu hết chúng ta sẽ gặp khó khăn khi thích nghi với nền công nghiệp mới này, nền công nghiệp được thống trị bởi các thuật toán.
Cách duy nhất để trở thành một trong số những người chiến thắng trong nền công nghiệp này là không ngừng học tập, bởi vì ngay cái lúc bạn ngừng học tập, không sớm thì muộn, thuật toán sẽ học được để làm tốt hơn bạn và bạn lại thất bại một lần nữa.
Nguồn: Tổng hợp / kenh14.vn
——
9 Nghề Nghiệp Lương Cao, Nhiều Triển Vọng Mà Không Sợ Bị Robot Lấy Mất Trong Tương Lai
Tự động hóa giúp tăng năng suất nhưng cũng khiến nhiều nghề nghiệp trở nên lỗi thời trong vài thập kỷ tới. Tuy nhiên sẽ có những nghề nghiệp triển vọng trong tương lai mà máy móc chưa thể nào thay thế được trí tuệ của con người và chúng vẫn cần đến bạn.
Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng, trong thời gian tới, người ta có xu hướng chọn những ngành nghề mang tính “đảm bảo cho tương lai” và ít có khả năng bị chiếm lĩnh bởi máy móc.
Trang web việc làm lớn nhất thế giới với hơn 200 triệu lượt truy cập mỗi tháng đã đưa ra cái nhìn sâu hơn về những ngành nghề mang tính bảo đảm cũng như những kỹ năng mà công việc đòi hỏi ở người làm. Dựa trên số liệu này, Mariano Mamertino, chuyên gia kinh tế của EMEA lập danh sách 9 nghề nghiệp triển vọng trong tương lai, có ít khả năng bị thay thế bởi máy móc.
1. Đầu bếp – Mức lương: £18,730/năm (tương đương hơn 550 triệu VNĐ/năm)
Thế giới luôn cần những đầu bếp giỏi.
Người ta luôn luôn muốn được tận hưởng những bữa tối ở ngoài, nếm thử nhiều hương vị mới. Nếu không có đầu bếp, sẽ không thể có những thực đơn mới mẻ, sáng tạo. Một robot sẽ không thể kết hợp các kỹ năng thủ công cùng với sự sáng tạo của một đầu bếp, cho dù có cố gắng thế nào đi nữa.
Tại Anh, nghề đầu bếp đang rất được trọng dụng. Khoảng 22,4% bếp trưởng, 22% bếp phó và 21,3% đầu bếp điều hành vẫn đang được tuyển dụng trên trang web việc làm với kỳ tuyển dụng tới hơn 60 ngày.
2. Tiếp thị, truyền thông và thiết kế – Mức lương: Khoảng £25,000/năm (tương đương gần 735 triệu VNĐ/năm)
Những công việc cần tư duy sáng tạo, phản biện, vẫn cần đến bạn.
Máy móc không phải một lựa chọn phù hợp khi cần có tư duy nhận xét, phê phán, hoặc khi cần đưa ra những ý tưởng mới mẻ, thú vị. Chính vì thế, tư duy sáng tạo của bạn chính là sự đảm bảo cho tương lai.
Những người biết tổ chức cuộc sống, hoặc những người làm việc với các ý tưởng, lời nói, hình ảnh, hiển nhiên sẽ tồn tại và luôn được cần tới. Đơn giản bởi máy móc không hoạt động như con người. Ít nhất là chưa thể.
3. Chuyên gia chăm sóc sức khỏe – Mức lương: £26,380/năm (tương đương hơn 775 triệu VNĐ/năm)
Máy móc chưa thể làm tốt những công việc đòi hỏi sự tương tác như con người với nhau.
Một số vị trí sẽ không thể bị thay thế bởi máy móc trong thời gian dài bởi những nghề nghiệp này đòi hỏi sự tương tác với con người. Chuyên gia chăm sóc sức khỏe là một trong số đó. Việc chăm sóc, điều dưỡng đòi hỏi kỹ năng giao tiếp và thấu hiểu tốt và đó là điều mà không máy móc nào có thể làm được.
Hiện tại, những công việc điều dưỡng tại Anh đang rất khó khăn trong việc tuyển dụng. Vì vậy, nếu bạn có kỹ năng về lĩnh vực này thì bạn vẫn còn cơ hội.
4. Giáo dục, đào tạo – Mức lương: £28,664/năm (Tương đương hơn 842 triệu VNĐ/năm)
Học trực tiếp với giáo viên mang lại hiệu quả tốt hơn học từ xa.
Theo trang việc làm Indeed, nghề giáo viên đang được tuyển dụng khá nhiều. Thực tế là việc học tập từ người khác bao giờ cũng hiệu quả hơn, nhớ lâu hơn là chỉ học mọi thứ từ xa. Giáo viên có ngôn ngữ và trong trường hợp lớp học có những đứa trẻ di cư từ các nước khác, họ càng trở nên hữu ích.
Các vị trí giảng dạy còn trống tại Anh đã tăng 5% trong hai năm qua, theo tạp chí Indeed.
5. Chuyên gia an ninh mạng – Mức lương: Khoảng £30,000/năm (khoảng hơn 881 triệu VNĐ/năm)
Chuyên gia an ninh mạng là một trong những nghề có triển vọng.
Một nghiên cứu gần đây đã cho thấy Anh có số lượng quảng cáo, tuyển dụng về ngành an ninh mạng lớn thứ 3 trên thế giới. London chỉ là một trong những trung tâm lớn của các công ty an ninh mạng.
Tuy nhiên, nhu cầu lao động cho những công việc như thế này cao gấp 3 lần so với lượng ứng viên có hứng thú với nó. Trong 18 năm qua, các bài đăng tuyển dụng ngành an ninh mạng tăng 18%, theo trang Indeed. Do vậy, có vẻ như các robot sẽ không chiếm lĩnh được sớm những công việc này.
6. Tuyển dụng nhân sự – Mức lương: Khoảng £36,000/năm (khoảng hơn 1 tỷ VNĐ/năm)
Máy móc khó có thể kiểm định kỹ năng mềm tốt bằng nhà tuyển dụng.
Ngày nay, ở một số ngành, khi việc tuyển dụng đang ngày càng phụ thuộc vào những dữ liệu và các bước kiểm tra tự động thì những kỹ năng mềm dẻo vẫn cần đến những người làm nhân sự.
Trí thông minh, cảm xúc và khả năng nhận định con người luôn luôn là những yếu tố quan trọng trong ngành nghề này. Và đó là những kỹ năng robot chưa có được.
7. Giám sát chuyển phát hoặc Quản lý chuỗi cung ứng – Mức lương: £43,435/năm (khoảng hơn 1,2 tỷ VNĐ/năm)
Mặc dù có sự hỗ trợ của máy móc, công việc này vẫn cần con người.
Có rất nhiều cuộc trò chuyện trong năm vừa qua về vấn đề chuyển phát bằng máy bay không người lái, cũng như cách thức nhận hàng phù hợp với phương thức này. Tuy nhiên, lĩnh vực cung ứng này vẫn đòi hỏi con người phải thực hiện nhiệm vụ giám sát, quản lý.
Theo trang việc làm Indeed, các bài đăng tuyển lái xe giao hàng là một trong những nội dung khó tuyển nhất, thường tồn tại trên trang này khoảng 60 ngày hoặc lâu hơn.
8. Nhà phân tích dữ liệu – Mức lương: £55,765/năm (khoảng hơn 1,6 tỷ VNĐ/năm)
Ngành khoa học dữ liệu không kém “khát” nhân lực.
Theo trang Indeed, lượng người tìm kiếm các công việc về khoa học dữ liệu đã tăng 54% tại Anh trong vòng 12 tháng qua. Không chỉ có nhiều người quan tâm mà số lượng cần tuyển cũng nhiều không kém.
Các máy móc chỉ có thể làm việc với những thuật toán và mã. Tuy nhiên, người làm khoa học dữ liệu có thể thẩm định mang tính khoa học của mình, đồng thời, tìm ra những chi tiết ẩn trong khối lượng dữ liệu lớn. Họ là những người đặc biệt hữu ích.
9. Người làm việc ngắn hạn, đa dạng công việc
Bên cạnh những công việc cố định, làm part-time tự do chẳng bao giờ lỗi thời.
“Nền kinh tế Gig” là thị trường lao động bao gồm những hợp đồng ngắn hạn, những công việc tự do, ví dụ như Deliveroo và Uber. Kiểu làm việc này đang ngày một nhiều và đòi hỏi các nhân viên phải linh hoạt và độc lập. Đây là 2 điểm không phải là thế mạnh của robot.
Nhiều cũng tranh luận xung quanh vấn đề tuyển dụng nhân viên theo cách này đã diễn ra, tuy nhiên, nhìn chung, số lượng những người dùng đang tìm kiếm những công việc linh hoạt, bán thời gian tại Anh đang gia tăng mạnh mẽ.
Bạn đã từng ngủ trên võng chưa? Bạn có cảm thấy võng lắc lưu nhẹ nhàng giúp chúng ta ngủ ngon hơn?
(Ảnh: Shutterstock) Ngủ trên võng
Hai cuộc nghiên cứu mới nhất cho thấy, hiệu quả của việc lắc lư nhẹ nhàng có thể hỗ trợ giấc ngủ và giúp cải thiện trí nhớ.
Chuyên gia Laurence Bayer của Trung tâm Y học Giấc ngủ thuộc trường Đại học Geneva (Thụy Sĩ) cho biết: “Một giấc ngủ ngon bao gồm đi vào giấc ngủ nhanh và ngủ thẳng một giấc đến sáng. Các tình nguyện viên tham gia thuộc thử nghiệm tuy không gặp vấn đề về giấc ngủ, nhưng ngủ trên võng vẫn khiến họ ngủ ngon hơn và ngủ sâu lâu hơn, ít bị thức giấc giữa đêm.”
(Ảnh: Shutterstock) – Dễ đi vào giấc ngủ khi nằm võng
Cuộc nghiên cứu trước đây của học giả Bayer cùng các đồng nghiệp cho thấy, dù chỉ là một giấc ngủ ngắn trong khoảng 45 phút nhưng sự dao động liên tục cũng khiến chúng ta dễ ngủ hơn, nghỉ ngơi tốt hơn. Trong cuộc nghiên cứu mới này, họ đã tiếp tục quan sát sự tác động của “chiếc giường dao động” đối với sóng điện não của con người.
Nhóm nghiên cứu đã mời 18 thanh niên thực hiện thí nghiệm ngủ. Đêm đầu tiên không được tính là thí nghiệm, chỉ là để họ làm quen với môi trường mới, đêm thứ 2 họ sẽ được ngủ trên một chiếc giường lắc lư, và đêm thứ 3 không ngủ trên giường lắc lư để so sánh.Sau đó, để biết được sự tác động của chất lượng giấc ngủ đối với trí nhớ, những người nghiên cứu để những người tham gia học các cặp từ ngẫu nhiên vào buổi tối hôm trước và thử nghiệm vào sáng hôm sau. Kết quả cho thấy, sau khi ngủ trên chiếc giường dao động cho hiệu quả tốt hơn.
Một cuộc nghiên cứu khác được thực hiện trên chuột bạch của trường Đại học Lausanne (Thụy Sĩ) cho thấy, khi được đặt trong những chiếc lồng lắc lư cũng khiến chuột ngủ nhanh hơn, ngủ lâu hơn. Nghiên cứu nhận thấy rằng tần suất dao động phù hợp nhất để chuột rơi vào giấc ngủ là gấp 4 lần so với con người.
Những người nghiên cứu cho biết, hai cuộc nghiên cứu này có thể cung cấp phương pháp mới để chữa trị chứng mất ngủ và mất kiểm soát cảm xúc hoặc có thể hỗ trợ những người lớn tuổi khó ngủ và cảm thấy trí nhớ bị suy giảm.
Hai cuộc nghiên cứu này được đăng tải trên tạp chí Current Biology.
LTS: Chuyên trang Khỏe & Vui có nhận được một số thắc mắc của bạn đọc hỏi về những lợi hại của việc ngủ võng. Có bạn đọc cao 1,80m, nặng 95 ký cho biết, ông mắc bệnh mạn tính ngáy rất to khi ngủ. Gần đây có người hướng dẫn nằm võng để ngủ qua đêm sẽ ít ngáy hơn. Tuy nhiên ông không biết ngủ cách này có hại gì cho sức khoẻ không. Hai bạn đọc khác thì lo lắng khi đọc được thông tin trên mạng, rằng ngủ võng nhiều sau này sẽ dễ bị bệnh cột sống, hô hấp, tim mạch… Chúng tôi giới thiệu ý kiến của các chuyên gia cùng luận bàn về vấn đề này.
ThS.BS Lê Thị Thu Hương, phó trưởng khoa nội hô hấp, bệnh viện Nhân dân Gia Định, TP.HCM:
Có thể nằm võng để giảm ngáy to
Trong điều trị ngáy, việc thay đổi lối sống như giảm cân nặng (nếu thừa cân – béo phì), ngưng thuốc lá, tránh chất gây nghiện… là một phần không thể thiếu, trong đó tư thế ngủ cũng góp phần trong điều trị như quay đầu giường lên cao 10cm, nằm nghiêng… có thể giảm bớt ngáy.
Nên đi khám để xác định xem nguyên nhân ngáy là do béo phì hay còn những nguyên nhân nào khác không, và tìm giải pháp lâu dài để điều trị ngáy. Giảm cân có thể chữa hết ngáy nếu béo phì là nguyên nhân duy nhất gây ra ngáy.
Nếu ngủ võng cảm thấy dễ chịu, ít ngáy hơn khi ngủ giường thì có thể do ở tư thế nằm này, đầu đã được kê cao hơn, làm giảm ngáy.
Nếu nằm võng tạo cảm giác thoải mái, giảm ngáy và không gây bất cứ khó chịu nào cho cơ thể thì vẫn có thể nằm. Tuy nhiên cũng cần lưu ý tùy theo loại võng, độ cong của võng… việc nằm võng thường xuyên cũng có thể ảnh hưởng lên một số cơ quan của cơ thể, như sẽ hạn chế hô hấp nếu quá gập người ra phía trước.
PGS.TS.BS Nguyễn Hoài Nam, tổng thư ký hội Phẫu thuật lồng ngực và tim mạch TP.HCM:
Chỉ nên ngủ võng với giấc ngủ ngắn
Có nhiều cách để chống ngáy nhiều khi ngủ như dùng dụng cụ chống ngáy đeo ở cổ. Mổ treo các cơ vùng hầu họng, nằm ngủ đầu cao (nằm ngủ trên võng là một cách), giảm cân nặng… nhưng không có một phương pháp nào có thể làm hết ngáy hoàn toàn.
Việc nằm võng ngủ có thể bị bệnh tim mạch hay không thì cho đến nay vẫn chưa có một công trình nghiên cứu khoa học nào đề cập đến. Tuy nhiên nằm võng để ngủ thì chỉ nên sử dụng cho những giấc ngủ ngắn như ngủ trưa, còn ngủ dài như ngủ ban đêm thì rất không tốt vì tư thế nằm võng như vậy rất khó chịu, cơ thể bị bó hẹp ở tư thế nằm đầu cao, chân cao, ngực bị ép sẽ ảnh hưởng đến hô hấp, bệnh nhân dễ bị suy hô hấp, thiếu oxy não, làm giấc ngủ không có chất lượng.
PGS.TS.BS Võ Văn Thành, chủ tịch danh dự hội Cột sống Việt Nam:
Không làm tăng nguy cơ đau cột sống
Những nguyên nhân ngủ ngáy thường thấy nơi người mập quá mức lý tưởng là cổ họng nhiều ngấn mỡ, mỡ thừa chẳng những quanh vùng ngoài cổ họng mà còn phía trong cổ họng, gây hẹp đường hô hấp, khí lưu thông qua ngõ hẹp, gây ra tiếng ngáy.
Những nguyên nhân khác có thể là: do hay uống rượu làm cơ vùng cổ họng nhão đi, khiến ngõ khí vào dễ hẹp lại; dùng thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc dãn cơ cũng khiến cơ vùng cổ họng bị nhão; cổ họng ngắn, nằm ngửa ngủ khiến lưỡi tụt vào cổ họng, gây hẹp đường thông khí; mô mềm phía trên đường thở va chạm nhau gây ra chấn động rung và âm thanh ngáy ngủ; các bệnh lý vùng mũi – họng gây tắc đường thông khí mũi – họng, cơ hàm căng và kéo lệch hàm dưới ra sau khi ngủ khiến đường thông khí hẹp lại; cổ họng yếu dễ khép lại khi ngủ; hút thuốc lá quá nhiều…
Nên khám bệnh để biết nguyên nhân cụ thể là gì, nhất là khi nghi ngờ có hội chứng ngừng thở khi ngủ do tắc nghẽn đường thở. Nằm đầu cao như ngủ võng chỉ là một biện pháp bớt ngáy nhưng không đủ, phải biết nguyên nhân ngáy và áp dụng thêm các biện pháp điều trị khác. Ngủ võng không làm tăng nguy cơ viêm khớp hay đau cột sống.
Các biện pháp phòng trị ngáy to thường là nên tránh nằm ngửa (nằm đầu cao và nên nằm nghiêng mặt ngó thẳng. Nằm nghiêng bên nào nên có gối ôm bên đó, tránh vẹo cổ, xoay cổ sang bên). Cử bia rượu, nếu buộc phải uống thì uống xa giấc ngủ vài ba giờ. Không nên ăn vặt trước ngủ, tránh phân tiết nước bọt nhiều, trở ngại hô hấp.
Tập luyện thể dục thể thao thường xuyên, giữ cơ thể săn chắc, trọng lượng lý tưởng so với chiều cao, tránh tạo ngấn cổ hay mỡ thừa quanh nếp cổ hay phía trong vùng cổ họng. Tránh dùng thuốc an thần, thuốc ngủ và kháng chống dị ứng trước khi ngủ, khiến cơ bắp bị nhão quá mức, ống khí quản xẹp xuống và hẹp lại, dễ tạo ra tiếng ngáy. Nên tập thói quen ngủ đúng giờ, giữ độ ẩm trong phòng ngủ.
Trong số những địa hạt mà loài người khát khao khám phá, bộ não bé nhỏ của chúng ta thật ra vẫn còn là một đại dương sâu thẳm đầy bí ẩn. Ở đó, các nhà khoa học đã miệt mài cưỡi lên những con sóng đặc biệt – sóng não. Và trong mười năm qua, việc “giao tiếp bằng ý nghĩ” đã dần bước ra ngoài trí tưởng tượng.
Ảnh: Getty Images
Tiến bộ khoa học hiện đã cho phép con người điều khiển cánh tay robot bằng ý nghĩ. Họ tưởng tượng mình đang bắt tay hay cầm nắm một vật trong đầu, và các tín hiệu não sẽ “ra lệnh” cho cánh tay giả thông qua một máy tính. Nhưng chuyện giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ vốn phức tạp hơn gấp nhiều lần.
Giải pháp phổ biến là người bị liệt điều khiển con trỏ trên bàn phím ảo bằng cách nháy mắt, gật đầu để gõ chữ. Quá trình tuy hiệu quả nhưng tốn nhiều thời gian và đòi hỏi sự tập trung cao độ. “Chén thánh” của lĩnh vực nghiên cứu này là con người có thể thực sự giao tiếp – qua chữ viết hay giọng nói – chỉ bằng cách… nghĩ.
Gần một trăm năm trước, sóng não ở người lần đầu tiên được phát hiện bởi Hans Berger, một bác sĩ tâm thần người Đức và là cha đẻ của kỹ thuật đo điện não đồ (EEG). Do quá ngỡ ngàng trước khám phá đó, phải 5 năm sau vị này mới công bố các phát hiện của mình (năm 1929), và tất nhiên đối mặt với vô vàn hoài nghi.
Có lẽ đa số công chúng thời nay cũng khó mà hiểu được khái niệm này. Về cơ bản, sóng não là hoạt động điện xảy ra trong não và được đo bằng tần số. Sóng não thay đổi theo các quá trình nhận thức, chẳng hạn như sóng não ghi nhận trong các giai đoạn khác nhau của giấc ngủ là khác nhau.
Sóng não “thay lời muốn viết”
“Hôm nay anh thấy thế nào?” – nghiên cứu viên hỏi. “Tôi rất khỏe” – người đàn ông đáp lại sau vài giây, không phải bằng lời nói mà bằng câu chữ hiện trên màn hình máy tính. Người này đã ngoài 30, không thể nói chuyện và bị liệt cứng tứ chi sau một cơn đột quỵ xảy ra hơn 15 năm trước.
Để biểu diễn được kết quả này, nhóm nghiên cứu đã cấy một số điện cực lên vỏ não của anh ta, ngay trên khu vực điều khiển giọng nói. Sau đó, trí tuệ nhân tạo (AI) trải qua hàng chục giờ phân tích sóng não của người này mỗi khi anh ta cố gắng “nói” (dù không thể nói) những từ phổ biến như “rất” và “khỏe”. Ý tưởng ở đây là nắm bắt tín hiệu não liên quan đến các sợi cơ góp phần tạo ra giọng nói (như hàm, môi, lưỡi…).
Cuối cùng, AI học được cách nhận biết 50 từ vựng – đủ để hình thành hơn 1.000 câu. Kết hợp mô hình vi tính và ngôn ngữ tự nhiên, hệ thống này có thể “dự đoán” được từ tiếp theo dựa vào từ đứng trước, nhờ đó giải mã thành câu nói trọn vẹn khi người đàn ông cố gắng diễn đạt một ý nghĩ.
Kết quả nghiên cứu trên vừa được công bố hôm 14-7 trên tạp chí New England Journal of Medicine. Đây là cột mốc quan trọng để thêm tin tưởng rằng trong tương lai, hàng ngàn người bị mất khả năng nói do chấn thương hoặc bệnh tật sẽ có thể giao tiếp hiệu quả trở lại.
Trong hệ thống hiện tại, mất khoảng ba đến bốn giây để một từ được nhận diện và xuất hiện trên màn hình – tuy không nhanh bằng tốc độ nói, nhưng vượt trội phương pháp chọn từng chữ cái để ráp thành câu.
Trên báo The Guardian, tiến sĩ Edward Chang, nhà giải phẫu thần kinh tại ĐH California (Mỹ) và là người dẫn đầu nghiên cứu, cho biết: “Hầu hết chúng ta đều chẳng để ý đến việc ta có thể giao tiếp bằng lời nói dễ dàng đến thế… Thật hào hứng khi biết rằng chúng ta đang ở trang đầu của một chương mới, một lĩnh vực mới”, nhằm cải thiện cuộc sống của những bệnh nhân bị cướp mất khả năng “độc quyền” đó ở loài người.
Trước đó 2 tháng, trên tạp chí Nature, một nhóm nghiên cứu quốc tế đã công bố một ý tưởng khác biệt, nhằm giải quyết vấn đề tương tự. Một bệnh nhân bị liệt khác đã có thể “gõ” 90 ký tự trong một phút – nhanh hơn hẳn các thiết bị “gõ chữ cái” – bằng cách tưởng tượng rằng anh ta đang cầm bút để viết ra nội dung đó (dù không thể cử động).
Trong nghiên cứu này, khoảng 200 điện cực được đưa vào vùng vỏ não tiền vận động (premotor cortex) của một người đàn ông ngoài 60 tuổi. Đây là nơi hình thành các ý định, trước khi thực sự nghĩ đến việc thực hiện một cử động. Nhìn chung, nhóm nghiên cứu cho biết hệ thống này có độ chính xác khoảng 94%. Độ trễ giữa suy nghĩ và ký tự xuất hiện trên màn hình là khoảng nửa giây.
Minh họa thí nghiệm giao tiếp bằng sóng não của ĐH California. Ảnh cắt từ video
Sóng não “nói hộ lòng tôi”
Mắc bệnh xơ cứng teo cơ ALS từ năm 21 tuổi, nhà vật lý quá cố Stephen Hawking đã từng sử dụng một phiên bản thô sơ của công nghệ tổng hợp giọng nói để giao tiếp với người khác. Ông lựa chọn từ mà mình muốn bằng cử động của cơ má, và văn bản đó được đọc bởi một giọng nhân tạo gần giống giọng của vị giáo sư.
Trong tương lai, phiên bản lý tưởng của công nghệ này cần phải loại bỏ các bước trung gian vốn tốn nhiều công sức, cho phép người dùng hình dung trong đầu những gì họ muốn nói, rồi đợi giọng nói nhân tạo “nói hộ” những suy nghĩ này.
Đầu năm 2019, một nhóm nhà khoa học Mỹ cho biết họ đã thành công khi chuyển đổi sóng não của người thành tiếng nói có thể nghe và hiểu được. Nghiên cứu đăng trên Scientific Reports hứa hẹn có thể mang đến giọng nói mới cho những ai bị mất khả năng nói.
Thay vì trực tiếp theo dõi suy nghĩ để tạo ra giọng nói, nhóm nghiên cứu này ghi lại sóng não của những người tham gia khi họ đang lắng nghe người khác nói. Dữ liệu sóng não này sau đó được thuật toán AI chuyển đổi thành âm thanh có thể hiểu được, dù giống như giọng robot. Những âm thanh này lặp lại chính nội dung mà người tham gia đã được nghe trước đó.
ĐH California San Diego (Mỹ) cũng đã tái tạo được giọng hót phức tạp – gồm cao độ, âm lượng và âm sắc của một con chim bằng cách đọc sóng não của nó. Nghiên cứu được công bố trên Current Biology vào giữa tháng 6, củng cố tham vọng phát triển giọng nói giả cho con người.
Nhưng tái tạo được tiếng chim hót thì liên quan gì đến tiếng nói con người? “Trong thực tế, giọng của những loài chim biết hót và giọng nói của con người có nhiều điểm tương đồng: đều rất phức tạp và là hành vi học được – những đặc điểm mà chúng ta chưa thể tiếp cận ở các loài linh trưởng điển hình khác” – trang web của ĐH California San Diego dẫn lời giáo sư Vikash Gilja, đồng tác giả của nghiên cứu.
Tâm linh tương thông
Các nghiên cứu kể trên ứng dụng công nghệ kết nối não với máy tính (BCI: Brain-Computer Interface). Các hoạt động điện trong não không chỉ bao gồm việc gửi tín hiệu, mà còn tiếp nhận các xung điện, và bản chất này giúp mở ra một lĩnh vực tham vọng hơn nữa: truyền suy nghĩ từ bộ não này sang bộ não khác (BBI: Brain-to-Brain Interface).
Minh chứng đầu tiên cho ý tưởng này là một cặp chuột “thần giao cách cảm” trong một nghiên cứu năm 2013. Các nhà khoa học đã cấy ghép điện cực vào não chuột, cho phép chú chuột A “chỉ” cho chú chuột B biết nên nhấn cần gạt nào để cả 2 được nhận phần thưởng. Tất cả sự giao tiếp đều diễn ra trong đầu đôi chuột.
Năm 2019, các nhà khoa học Mỹ công bố trên tạp chí Scientific Reports kết quả thí nghiệm mang màu sắc viễn tưởng, làm gợi nhớ năng lực “hợp nhất tâm trí” của người Vulcan trong loạt phim Star Trek: kết nối bộ não của ba người bình thường để họ có thể giao tiếp chỉ bằng sóng não thông qua một hệ thống mang tên BrainNet.
Cụ thể, 2 người tham gia đóng vai trò “người gửi”, đội lên đầu thiết bị đo điện não đồ (EEG). Người thứ 3, trong vai “người nhận”, được gắn thiết bị kích thích từ xuyên sọ (TMS) trên đầu – nó tạo ra một từ trường trên da đầu, sau đó tạo ra dòng điện trong não. Cả EEG và TMS đều không cần phẫu thuật xâm lấn. Bộ ba được yêu cầu hợp tác thông qua suy nghĩ, để cùng giải quyết một nhiệm vụ giống như trò xếp gạch Teris.
Việc giao tiếp này thật ra không sử dụng từ ngữ, mà là các quyết định nhị phân có-không (có lật viên gạch tiếp theo trong trò chơi không). Giả dụ như khi “người gửi” quyết định “có”, thiết bị EEG sẽ ghi lại sóng não, và tín hiệu được truyền đến “người nhận” qua Internet. Thiết bị TMS nhận và “đọc” tín hiệu, khiến người nhận nhìn thấy một tia sáng, dù không hề có ánh sáng đi vào mắt (hiện tượng Phosphene) và thực hiện hành động. Không có tia sáng nghĩa là quyết định “không”.
Thí nghiệm BrainNet. Ảnh: Mark Stone (ĐH Washington)
Những thành tựu kể trên chỉ giúp các nghiên cứu dùng sóng não để giao tiếp lên thêm một bước, chứ đích đến hãy còn xa. Giới khoa học vẫn miệt mài nghiên cứu và tiếp tục mơ xa hơn.
Các đột phá trong việc giải mã sóng não rồi sẽ đưa loài người đến đâu? Một xã hội mà người ta thấu hiểu nhau với tốc độ ánh sáng, hay “tải” suy nghĩ của mình ra máy tính – để lưu trữ cho con cháu, hoặc chỉ để tranh luận trên mạng? Một chiến trường nơi các binh sĩ phối hợp chỉ bằng suy nghĩ, chẳng cần phải cất thành lời? Một thế giới mà bộ não của ta điều khiển mọi thứ, cũng có thể là ngược lại? Hay ở đỉnh cao tiến hóa, khi y khoa có thể thay bàn tay tạo hóa, để tái sinh những bản năng đã mất? Câu trả lời đang chờ đợi ta ở những thập niên tiếp theo.
Chuyên gia về giấc ngủ nêu 5 bước giúp bạn dễ dàng nhớ lại nội dung giấc mơ
Đôi khi, một giấc mơ thú vị có thể là một trải nghiệm điểm nhấn mà bạn không hề ngờ tới. Dù là một giấc mơ kỳ lạ, một chuyến phiêu lưu kỳ thú hay một cơn ác mộng kinh hoàng, chúng vẫn rất mơ hồ và khó nhớ.
Tiến sĩ tâm lý học lâm sàng Jade Wu tại Đại học Duke giải thích: “Chúng ta có thể nhớ về giấc mơ khi chúng ta tỉnh thức trong giấc mơ một chút đủ lâu để nghĩ về trải nghiệm trong một vài giây. Thường thì trong khi ngủ chúng ta đôi khi có ý thức rất nhẹ và nội dung giấc mơ không được lưu lại trong trí nhớ dài hạn.”
Phần lớn các giấc mơ xảy ra vào đầu giờ sáng, bởi các giấc mơ thường xảy ra trong trạng thái ngủ REM. Khi ngủ não bộ hay chuyển qua chuyển lại giữa các trạng thái của chu kỳ REM – các khoảng thời gian mà cầu mắt chuyển động tự do liên tục trong khi nhịp tim và nhịp thở tăng. Các giai đoạn REM này ngày càng dài và thường xuyên hơn sau khi chúng ta đã chìm vào giấc ngủ đủ lâu.
Hầu hết các trải nghiệm mơ bị lãng quên ngay lập tức. Tại sao? Bởi vì não bộ không mã hóa giấc mơ vào bộ nhớ theo giống cách mà trải nghiệm thực tế được lưu trữ lại. Có ít dữ kiện về giác quan hay ngữ cảnh hơn cũng như ít thời gian để chuyển nội dung giấc mơ vào bộ nhớ dài hạn bởi khoảng thời gian não bộ tỉnh thức giữa các chu kỳ REM và các chu kỳ ngủ khác chỉ kéo dài vài giây.
Tại sao bạn khó nhớ được giấc mơ của mình?
80% các giấc mơ xảy ra trong trạng thái REM, khoảng thời gian mà bộ nhớ được dọn dẹp lại. Khi này não bộ sẽ ngừng các quá trình xử lý liên quan tới bộ nhớ dài hạn bằng cách giảm lượng chất dẫn truyền thần kinh norepinephrine, có vai trò quan trọng với bộ nhớ.
Thường thì một cơn ác mộng thì dễ nhớ hơn bởi nó khiến bạn giật mình tỉnh giấc trong khi cơ thể vẫn ‘đóng băng’ để bạn khỏi hành động theo giấc mơ và gây ra rủi ro cho cơ thể. Bạn sẽ dành một vài phút tỉnh giấc này để nghĩ về giấc mơ rồi lại chìm vào giấc ngủ hoặc tỉnh hẳn và bắt đầu ngày mới. Nhờ thế mà não bộ có thêm thời gian để ghi lại giấc mơ vào bộ nhớ, đặc biệt nếu cơn ác mộng lặp lại khiến bạn thức dậy thường xuyên.
Để nhớ được những chi tiết của một giấc mơ dễ chịu lại rất khó với hầu hết mọi người. Trừ khi giấc mơ lặp lại thì bạn sẽ phải làm một số bước sau đây để giúp cho não bộ có thể ghi nhớ giấc mơ trước khi nó đi vào dĩ vãng.
Vậy làm sao để ghi nhớ giấc mơ?
Để cải thiện chất lượng giấc mơ, trước tiên bạn cần cải thiện giấc ngủ. Một trong những điều kiện cho một giấc ngủ êm đềm là nhiệt độ môi trường đủ ấm – nếu nhiệt độ cao hơn 23 độ C có thể khiến giấc ngủ bị gián đoạn, ngoài ra phòng ngủ nên sạch sẽ và không có màn hình sáng.
Dữ liệu thu thập bởi công ty Oura chuyên sản xuất vòng tay theo dõi giấc ngủ cho thấy những người có giấc ngủ REM tốt hơn, hoặc ngủ dậy muộn hơn bình thường, hay ngủ dậy giữa chu kỳ REM sẽ dễ nhớ giấc mơ. Quan trọng nhất là trước khi ngủ không dùng đồ có cồn hay chất kích thích.
Cồn, chất kích thích và sự thiếu ngủ có thể dẫn đến chất lượng giấc ngủ kém cũng như nhiều ác mộng hơn bởi chu kỳ ngủ-thức không đều có thể gây rối loạn chu kỳ REM và quá trình mơ.
1. Cách tốt nhất để dễ nhớ giấc mơ đó là lên kế hoạch cho giấc ngủ của bạn
Phần lớn giấc mơ xảy ra ở giai đoạn ngủ REM, nên bạn cần có thời gian ngủ đều đặn và đủ giấc. Khi bạn ngủ đủ, bạn sẽ có thời lượng REM tối ưu, và trạng thái này xảy ra phần lớn trong nửa cuối của thời gian ngủ. Hãy thử dậy đúng giờ mỗi sáng và ngủ đúng giờ mỗi tối để giữ cho nhịp REM ổn định.
2. Tránh dùng chất có cồn và kích thích trước khi ngủ
Do những chất này ức chế hệ thần kinh, nhiều người sử dụng thuốc hay chất gây say để thư giãn trước khi ngủ. Nhưng việc lạm dụng những chất này có thể dẫn đến chất lượng giấc ngủ suy giảm và có thể ảnh hưởng tới khả năng mơ của bạn. Hãy thử những phương pháp tự nhiên khác để thư giãn!
3. Đừng bật dậy quá đột ngột vào buổi sáng
Đừng với lấy điện thoại, cố gắng tắt chuông báo thức mà không nhìn vào điện thoại. Bạn sẽ dễ dàng nhớ lại giấc mơ vừa qua hơn. Sự phân tâm từ màn hình điện thoại có thể khiến bạn quên ngay giấc mơ.
4. Kể cho người ấy nghe
Nếu bạn có người ngủ chung giường, hãy kể cho họ ngay về giấc mơ của bạn, cố gắng tả thật chi tiết. Cách này có thể giúp bạn luyện thói quen ghi nhớ về giấc mơ một cách chủ động ngay khi vừa ngủ dậy.
5. Viết lại nhật ký
Nếu bạn để sẵn giấy bút bên cạnh giường, hãy dành chút thời gian ghi lại các chi tiết của giấc mơ sau khi vừa tỉnh dậy. Bạn không cần phải cố viết quá chi tiết. Điều bạn cần làm là luyện tập thói quen dành vài giây ghi nhớ giấc mơ để lần tới điều đó xảy ra dễ dàng hơn.
Bạn có thể lập trình cho não bộ ghi nhớ giấc mơ?
Bằng cách tạo ra chủ ý ghi nhớ giấc mơ trước khi ngủ, bạn cũng có thể tăng cường khả năng ghi nhớ giấc mơ. Hãy tự nhắc bản thân “sẽ ghi nhớ giấc mơ của mình vào sáng mai”.
Bằng cách nhắc đi nhắc lại câu này bạn có thể thay đổi cách não bộ hoạt động khi ngủ và đặc biệt công hiệu với những người hay gặp ác mộng. Nếu bạn gặp ác mộng lặp lại hãy thử nghĩ về nội dung của nó rồi nghĩ về nội dung bạn muốn thay đổi 20 phút mỗi ngày, bạn sẽ cho não bộ một lựa chọn khác về cốt truyện cho giấc mơ trong tương lai.
.jpg)
