Vì sao các ký tự bàn phím xếp theo kiểu QWERTY, thay vì ABCDEF như trong bảng chữ cái?
Vì sao bàn phím của máy tính, điện thoại hay các thiết bị công nghệ khác lại sử dụng kiểu bố cục QWERTY, thay vì sắp xếp theo thứ tự trong bảng chữ cái?
Có bao giờ bạn tự hỏi vì sao bàn phím của máy tính, điện thoại hay các thiết bị công nghệ khác lại sử dụng kiểu bố cục QWERTY, thay vì sắp xếp theo thứ tự trong bảng chữ cái hay chưa?
Để trả lời câu hỏi này, hãy quay ngược lại đồng hồ vào khoảng 150 năm trước, khi máy đánh chữ lần đầu tiên được phát minh.
Máy đánh chữ là một dụng cụ viết chữ bằng tay chạy trên thiết bị cơ khí, điện cơ hoặc điện tử-cơ, được trang bị một bộ phím sử dụng những chiếc búa nhỏ, đập qua dải vải tẩm mực và in mực lên tờ giấy đặt phía sau dải mực.
Nguyên tắc hoạt động của hầu hết các máy đánh chữ là dập các ký tự lên trang giấy bằng các đòn bẩy đặc biệt với các bệ bằng kim loại hoặc chữ nhựa. Khi nhấn phím tương ứng, cần gạt sẽ chạm vào băng thấm mực, để lại dấu ấn của chữ cái trên tờ giấy được xuất hiện. Trước khi ký tự tiếp theo được in, tờ giấy được tự động dịch chuyển sang trái một chút, để phím tiếp theo sẽ dập vào ngay bên phải của ký tự vừa được gõ.
Các máy đánh chữ khi mới được phát minh đã sử dụng kiểu bố cục bàn phím ABC.
Vào thời điểm máy đánh chữ mới được trình làng, bố cục bàn phím của thiết bị này được sắp xếp theo thứ tự ABC như trong bảng chữ cái. Tuy nhiên, một vấn đề đã nảy sinh với người dùng máy đánh chữ trong quá trình sử dụng: Các đòn bẩy bị mắc kẹt khi người dùng nhấn hai phím liên tục quá nhanh.
Theo phản ánh của một số người dùng, tình trạng kẹt đòn bẩy đặc biệt thường hay xảy ra nếu hai phím được gõ nằm ở gần nhau trên bàn phím, khiến người dùng phải dùng tay gỡ các đòn bẩy ra. Chính vấn đề này đã buộc các hãng chế tạo máy đánh chữ tìm giải pháp khắc phục.
Trong số các phương án khắc phục được đưa ra, giải pháp của Christopher Sholes – người đã phát minh ra chiếc máy đánh chữ đầu tiên – được đánh giá là có hiệu quả tốt nhất.
Cụ thể, biên tập viên sống ở Kenosha, Wisconsin (Mỹ) này đã phát hiện việc sắp xếp lại các ký tự trên bàn phím sẽ giúp giảm thiểu tối đa tình trạng kẹt đòn bẩy. Trong suốt 5 năm trời, ông đã thử nghiệm rất nhiều kiểu bố cục bàn phím, với mục tiêu lớn nhất là giúp người dùng tránh khỏi việc phải gõ hai phím nằm gần nhau.
Christopher Sholes đã chế tạo thành công Sholes & Glidden Type-Writer – chiếc máy đánh chữ đầu tiên trên thế giới dùng kiểu bố cục bàn phím QWERTY
Kết quả, vào đầu năm 1870, Christopher Sholes đã phát hiện kiểu bố cục bàn phím QWERTY mang lại hiệu quả cao nhất. Tên gọi của quy chuẩn bàn phím này bắt nguồn từ thứ tự của sáu phím đầu tiên (Q W E R T Y) của hàng chữ cái trên cùng, bên trái bàn phím.
Ngay sau đó, Sholes & Glidden Type-Writer – chiếc máy đánh chữ đầu tiên trên thế giới dùng kiểu bố cục bàn phím QWERTY đã được Christopher Sholes cùng các đồng sự của mình trình làng.
Vì sao QWERTY trở nên phổ biến?
Sang đến năm 1873, James Densmore, cộng sự kinh doanh của Sholes, đã bán thành công quyền sản xuất Sholes & Glidden Type-Writer cho E. Remington and Sons (nhà sản xuất súng và máy đánh chữ sau này).
Sau khi mua được bản quyền sản xuất, Remington thực hiện một vài thay đổi nhỏ, đơn cử như đưa chữ R lên hàng chữ trên cùng thay cho dấu chấm (.), để người dùng có thể đánh được cụm từ TYPE WRITER trên cùng một hàng. Ngay sau đó, những mẫu máy đánh chữ thương mại do Remington chế tạo đã nhanh chóng ‘cháy hàng’ trên thị trường, vô hình trung giúp kiểu bố cục bàn phím QWERTY dần trở nên phổ biến.
Trên thực tế, trong hơn 100 năm kể khi máy đánh chữ Remington xuất hiện, rất nhiều người dùng trên khắp thế giới đã luyện tập để có thể đánh máy nhanh mà không cần nhìn vào bàn phím. Do đã có quá nhiều người thành thạo việc sử dụng bàn phím QWERTY, việc chuyển sang sử dụng những bố cục bàn phím khác là điều khó có thể thực hiện được.
Tất nhiên, có nhiều bố cục bàn phím khác ngoài QWERTY đã được thử nghiệm. Một kiểu bố cục bàn phím được cho là dễ học và cho tốc độ gõ nhanh hơn so với QWERTY. Tuy nhiên, vẫn không có kiểu bố cục bàn phím nào đủ tốt để thay thế QWERTY. Điều này dẫn đến việc bố cục bàn phím này vẫn tiếp tục được sử dụng liên tục trong suốt 150 năm.
Sau 150 năm, bàn phím của thế kỷ 21 vẫn sử dụng kiểu bố cục QWERTY, thay vì sử dụng một chuẩn bố cục bàn phím mới.
Khi các mẫu bàn phím máy tính hiện đại ra đời và dần phổ biến vào những năm 1970, chúng vẫn sử dụng bố cục QWERTY, nhưng có bổ sung thêm các phím như Escape (ESC), phím chức năng, phím mũi tên, Insert, Delete, Home, End, Page Up, và Page Down.
Cũng phải nói thêm, kiểu bố cục QWERTY được phát triển cho kiểu gõ bằng ngôn ngữ tiếng Anh. Trong khi đó, một số ngôn ngữ khác lại sử dụng các biến thể của QWERTY. Ví dụ: AZERTY thường được sử dụng cho tiếng Pháp, QWERTZ cho tiếng Đức và QZERTY cho tiếng Ý.
Trên Trái đất của chúng ta liệu có những thế giới song song cùng tồn tại? Một người thợ mỏ đã chứng kiến những cảnh tượng kỳ lạ đằng sau một “ô cửa” ở khu vực hoang vu. “Ô cửa” này có phải là cổng liên lạc để đi vào thế giới khác?
Phía sau “ô cửa”
Mùa Hè năm 1968, thợ mỏ Alex M. cùng với đồng nghiệp, Veino Heimonen được một công ty khai thác mỏ ở Vancouver giao nhiệm vụ đi thăm dò khoáng sản ở một số nơi xa xôi có địa hình gồ ghề, thuộc vùng lãnh thổ Tây Bắc của Canada.
Cả hai đã mất 2 tháng rưỡi cho nỗ lực này nhưng không phát hiện được gì, mọi thứ với họ chỉ như một cuộc du ngoạn. Cho đến ngày cuối cùng của chuyến công tác, họ tình cờ chứng kiến một hiện tượng lạ lùng, dường như có một cổng liên lạc bí ẩn ở vùng đất hoang vu này.
Nhìn qua vách khe đá, họ phát hiện một cái mương trên mặt đất, đáy bằng phẳng kích thước khoảng 15m x1,5m, có nhiều hòn đá đủ kích cỡ nằm rải rác trong màn sương mù lơ lửng nhưng không di chuyển. Tìm cách đến gần xem xét kỹ hơn, hai người thợ mỏ thấy có những khối đá hình quả chuối dài 1m, dường như được cấu tạo bởi những hòn đá màu bạc nhỏ hơn, “giống như trứng ếch”.
Họ nhặt nhiều hòn đá nhỏ này nhưng không xác định chúng là loại khoáng chất gì. Ngoài ra, cả hai cũng tìm thấy những khối đá bị tan chảy thành hình giọt nước mắt trông như thủy tinh và nhiều đống xỉ, dường như được tạo ra bởi hoạt động khai thác mỏ, mặc dù không có kế hoạch khai thác ở đây vào thời điểm đó.
Đáng chú ý là có một cây cổ thụ bật gốc nằm bên cạnh màn sương với những chiếc rễ to nhô ra mọi hướng.
Cây quá lớn để chuyển đến hẻm núi hẹp này, vậy nó đã đến đây bằng cách nào? Alex rón rén đến gần đám sương mù dập dềnh và cố gắng nhìn vào trong nhưng không thấy gì. Sự tò mò thôi thúc khiến anh ta liều lĩnh bước vào, trong khi Veino Heimonen không tham gia mà quay về nơi cắm trại. Sau này, Alex kể lại cho anh trai của mình trong một bức thư sau:
– Bước vào trong màn sương mù khoảng hai bước, em thấy một cánh đồng cỏ trong tầm nhìn. Cỏ ở đây cao khoảng 30cm. Càng đến gần, cỏ càng cao. Bước xa hơn vào màn sương, tầm nhìn của em bị giới hạn ở hai bên.
Khi đến bãi cỏ màu nâu cao khoảng 1m, em dừng lại. Em không nhớ rõ bầu trời trông như thế nào, có lẽ màu xám. Em tự nhủ là không được bước thêm vào bãi cỏ nhưng sự thôi thúc khiến em lại tiến lên. Bây giờ cỏ lại cao hơn, gần 1,5m, tầm nhìn hai bên được mở rộng.
Xa xa bên phải dường như là một ốc đảo, với những cây có kích thước trung bình mọc theo một vòng tròn. Lúc này tâm trí em hoàn toàn trống rỗng, với những cảm giác kỳ lạ xáo trộn trong đầu óc. Em quỳ gối rồi lết ra khỏi trong thời gian kỷ lục.
Ra ngoài rồi nhưng Alex vẫn còn run rẩy và bất an, cảm giác hoàn toàn kiệt sức, thậm chí không thể đứng dậy được. Anh tự hỏi những gì vừa chứng kiến có phải là sự thực. Tâm trạng hoang mang, anh cảm thấy bị đe dọa bởi đám cỏ bí ẩn, một nỗi sợ hãi tràn ngập. Sau này, qua người anh của Alex, người ta biết rằng, cảnh tượng huyền bí trước mắt khiến anh gần như khuỵu xuống tại chỗ.
Nhiều năm sau, anh trai của Alex đã tiết lộ về điều này trong trong một báo cáo đến Trung tâm Nghiên cứu UFO (CUFON) như sau:
– Qua màn sương, Alex thấy hai người đàn ông đang nhìn mình. Họ đứng cạnh nhau bên rìa của màn sương và cách mặt đất khoảng 1m. Cả hai có chiều cao khoảng 1,8m, tóc và râu dài, màu muối tiêu (muối nhiều hơn tiêu), khoảng chừng 40 tuổi, trông giống người da trắng với các đặc điểm trên khuôn mặt như chúng ta nhưng không nhìn thấy nhãn cầu nào.
Họ giống hệt nhau như một cặp song sinh, mặc quần dài màu nhạt và áo choàng đến gối có thắt lưng ở giữa, chân đi xăng đan.
Alex nhìn xuống mặt đất rồi quay lại nhìn hai người đàn ông trong màn sương, lúc này một người vẫn đứng, trong khi người kia dường như đang ngồi trên không trung, khiến anh nhớ đến bức tượng “Nhà tư tưởng” (The Thinker). Cả hai đều không nói gì mà chỉ quan sát anh. Alex cho biết vào thời điểm này anh cảm thấy run rẩy và quyết định quay trở lại nơi cắm trại.
Thế giới khác
Những thực thể này là gì? Alex quyết định không nói gì với người đồng hành, giữ kín câu chuyện cho riêng mình trong nhiều năm và tự tranh đấu với bản thân về việc có nên quay lại và tìm thứ mà anh gọi là “ô cửa” hay không.
Một thời gian sau, anh gửi một trong những hòn đá kỳ lạ thu nhặt ở nơi bí ẩn cho một nhà địa chất học là Tiến sĩ Sinclair để phân tích thành phần. Nhà khoa học này cũng bối rối không biết chúng thuộc chủng loại đá nào.
Sau cùng, Alex quyết định kể câu chuyện kỳ lạ cho anh trai mình, Bill M, qua thư và qua điện thoại. Chính Bill M, sau nhiều năm cân nhắc đã báo cáo việc này với Trung tâm Nghiên cứu UFO vào năm 2010.
Tuy nhiên, các tài liệu không đề cập đến việc liệu có ai tìm đến nơi đó hay không, trong khi Bill vẫn rất mơ hồ về vị trí chính xác của địa điểm này cùng “ô cửa” của nó do anh chỉ nghe mô tả của em mình. CUFON được cho là có thể đã lần theo dấu vết của Alex M., người xác nhận rằng, tất cả những gì đã kể đều là sự thật. Tuy nhiên, anh lộ vẻ thất vọng vì câu chuyện đã bị phanh phui và không muốn tên đầy đủ của mình bị tiết lộ.
Người đàn ông này thực sự đã gặp những gì sau “ô cửa” giữa hư không? Những cuộn sương mù đó là gì và nó đã đưa anh ta đến đâu? Cái mương rãnh kỳ lạ và những tảng đá rải rác trong đó thực sự là gì? Có áp lực nào khiến anh phải giấu kín những điều đã chứng kiến trong nhiều năm và không dám quay lại?
Đây là một trong những trường hợp kỳ lạ được báo cáo nhiều năm sau khi xảy ra và rất ít bằng chứng để chứng minh, xác thực nó. Người ta tự hỏi liệu có những cổng liên lạc nào đó hiện diện trên Trái đất để đi vào thế giới khác? Nếu có, thì ai đã xây dựng chúng và với mục đích gì? Mọi chuyện vẫn còn bí ẩn.
Nam Cực xuất hiện lỗ thủng ôzôn lớn nhất 2020: Điều giới khoa học lo lắng nhất là gì?
Ảnh: ECMWF
Lỗ thủng tầng ôzôn năm 2020 đạt kích thước kỷ lục khoảng 25 triệu km vuông vào ngày 2/10/2020.
Lỗ thủng tầng ôzôn ở Nam Cực đã mở rộng đến một trong những kích thước lớn nhất được ghi nhận trong những năm gần đây.
Vào năm 2019, các nhà khoa học tiết lộ rằng lỗ thủng tầng ôzôn ở Nam Cực đã đạt mức nhỏ nhất kể từ khi được theo dõi bắt đầu vào năm 1982, nhưng bản cập nhật năm 2020 một lần nữa khiến giới khoa học hành tinh dấy lên lo ngại thực sự.
“Các quan sát của chúng tôi cho thấy lỗ thủng tầng ôzôn năm 2020 đã phát triển nhanh chóng kể từ giữa tháng 8 và bao phủ hầu hết lục địa Nam Cực – với kích thước trên mức trung bình” – Quản lý dự án Diego Loyola từ Trung tâm Hàng không Vũ trụ Đức cho biết.
Các đo đạc mới từ chương trình truyền hình vệ tinh Copernicus Sentinel-5P của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) nhận thấy rằng lỗ thủng ôzôn năm 2020 đạt kích thước kỷ lục khoảng 25 triệu km vuông vào ngày 2/10/2020.
Lỗ thủng ôzôn năm 2020 đạt kích thước tối đa khoảng 25 triệu km vuông vào ngày 2/10/2020. Nguồn: ESA
Điều này đồng nghĩa với việc, lỗ thủng tầng ôzôn ghi nhận hồi tháng 10/2020 không chỉ lớn kỷ lục trong riêng năm 2020 mà còn thuộc hàng lớn bậc nhất tính riêng trong vòng 20 năm trở lại đây. Trong lịch sử đo đạc gần 4 thập kỷ, năm 2000 đánh dấu lỗ thủng tầng ôzôn lớn kỷ lục với một lỗ thủng rộng 29,9 triệu km vuông. Năm 2015, kích thước lỗ thủng là 25,6 triệu km vuông.
Nhà khoa học khí quyển Vincent-Henri Peuch từ Trung tâm Dự báo Thời tiết Phạm vi Trung bình của Cchâu Âu cho biết: “Có nhiều sự khác biệt về mức độ phát triển của các sự kiện lỗ thủng tầng ôzôn mỗi năm. Lỗ thủng ôzôn năm 2020 giống với lỗ thủng năm 2018 (rộng 22,9 km vuông). Cũng như biến động từ năm này sang năm khác, lỗ thủng tầng ôzôn phía trên Nam Cực cũng thu nhỏ và lớn lên hàng năm, với nồng độ ôzôn bên trong lỗ thủng suy giảm khi nhiệt độ ở tầng bình lưu trở nên lạnh hơn.
Khi điều này xảy ra – cụ thể là khi các đám mây ở tầng bình lưu ở cực Nam hình thành ở nhiệt độ dưới –78 ° C – phản ứng hóa học phá hủy các phân tử ôzôn khi có bức xạ Mặt trời.
Peuch cho biết: “Với việc ánh sáng Mặt trời quay trở lại Nam Cực trong những tuần trước, chúng tôi thấy sự suy giảm tầng ôzôn tiếp tục diễn ra trong khu vực.
Sau lỗ thủng tầng ôzôn nhỏ và tồn tại trong thời gian ngắn bất thường vào năm 2019, do điều kiện khí tượng đặc biệt thúc đẩy, chúng tôi nhận thấy một lỗ hổng khá lớn xuất hiện trong năm nay, điều này khẳng định rằng chúng ta cần tiếp tục thực thi Nghị định thư Montreal cấm phát thải các hóa chất làm suy giảm tầng ôzôn“.
Nghị định thư Montreal là một cột mốc quan trọng trong thành tựu môi trường của nhân loại, loại bỏ dần việc sản xuất chlorofluorocarbons (CFC) có hại – hóa chất trước đây được sử dụng trong tủ lạnh, bao bì và bình xịt – có khả năngphá hủy các phân tử ôzôn.
Một đánh giá năm 2018 của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cho thấy nồng độ ôzôn trên Nam Cực sẽ trở lại mức tương đối bình thường (như trước những năm 1980) vào khoảng năm 2060. Để thực hiện mục tiêu đó, chúng ta phải tuân thủ nghiêm Nghị định thư Montreal.
Mặc dù lỗ thủng đỉnh cực đại của tầng ôzôn năm 2020 không phải là lớn nhất được ghi nhận – đã được nhìn thấy vào năm 2000, với một lỗ thủng rộng 29,9 triệu km vuông – nhưng lỗ thủng năm 2020 này vẫn rất đáng kể, đồng thời là một trong những lỗ thủng lớn nhất trong những năm gần đây.
Nguyên nhân là gì?
Xét về một trong những nguyên nhân gây ra lỗ thủng ôzôn kỷ lục năm 2020 này, các nhà nghiên cứu cho biết sự kiện năm 2020 được thúc đẩy bởi một xoáy cực mạnh: Một hiện tượng gió khiến nhiệt độ tầng bình lưu trên Nam Cực lạnh đi.
Ngược lại, nhiệt độ ấm hơn vào năm 2019 là nguyên nhân dẫn đến kích thước lỗ thủng tầng ôzôn thấp kỷ lục vào năm 2019, như các nhà khoa học giải thích.
Paul Newman, nhà khoa học trưởng về Khoa học Trái Đất tại Trung tâm Chuyến bay Không gian Goddard của NASA ở Greenbelt, Maryland, cho biết: “Điều quan trọng là phải nhận ra rằng những gì chúng ta đang thấy [vào năm 2019] là do nhiệt độ tầng bình lưu ấm hơn. Đó không phải là một dấu hiệu cho thấy ôzôn trong khí quyển đột nhiên đang trên đà phục hồi nhanh chóng”.
Theo quan sát của các nhà khoa học hành tinh, lỗ thủng tầng ôzôn ở Nam Cực dù có trên đà phục hồi về sau nhưng phải mất hàng thập kỷ để các hóa chất độc hại biến mất hoàn toàn khỏi bầu khí quyển.
Thêm vào đó là sự xuất hiện lỗ thủng ôzôn lớn bất thường ở Bắc Cực xuất hiện hồi tháng 4/2020. Đây là lúc chúng ta cần nghiêm túc thực hiện việc giảm thải hóa chất độc hại vào khí quyển.
Hồi tháng 4/2020, Bắc Cực cũng xuất hiện lỗ thủng ôzôn lớn nhất trong lịch sử đo đạc. Ảnh: NASA
Không thể phủ định vai trò sống còn của tầng ôzôn đối với Trái Đất và sinh vật sống. Tầng ôzôn thường tạo thành một “tấm chăn dày” bảo vệ trong tầng bình lưu, cách mặt đất khoảng 10 đến 50 km, nơi nó che chắn sự sống khỏi sự hủy diệt của bức xạ cực tím từ Mặt Trời.
Bức xạ cực tím trong ánh sáng Mặt Trời có tác hại lớn đối với sức khỏe của con người. Chúng là nguyên nhân gây các bệnh về da và mắt ở người, gây ung thư… Khi xuyên qua ôzôn, chúng có thể làm biến dạng hoặc giết chết vi khuẩn.
Do đó, nếu không bảo vệ ôzôn theo cách riêng của con người (ngừng phát thải các khí hóa học làm phá hủy ôzôn) thì đà phục hồi của tầng ôzôn ở Nam Cực nói riêng sẽ rất khó khăn, từ đó ít nhiều ảnh hưởng đến đời sống của con người và sinh vật trên Trái Đất.
